Het aantal leerlingen dat vapes gebruikt en de mate waarin ze dat doen, verschilt per school. Zeker is echter dat veel leerlingen met vapes in aanraking komen. De nieuwe 'Jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten' van het Trimbos-instituut laat zien dat 10,2% van de 12-14 jarigen en 23,3% van de jongeren tussen 15 en 17 jaar het afgelopen jaar een e-sigaret gebruikte; 10,3% deed dit maandelijks (jongeren tussen de 12 en 25 jaar).
Diverse artsen sloegen naar aanleiding van deze cijfers opnieuw alarm in de media en benadrukten de schadelijke gevolgen van het vapen voor jongeren.
Wat kan je als school doen om vapen tegen te gaan?
Communicatie over regels
School is een van de plekken waar jongeren in aanraking kunnen komen met (e-)sigaretten en elkaar kunnen stimuleren om dit ook te gaan gebruiken, met alle gevolgen van dien. Sinds 1 juli 2020 is het daarom verboden om binnen de school en op het schoolterrein te roken. Dit verbod geldt ook voor e-sigaretten, waaronder vapes. Het handhaven van dit verbod is een van de acties die scholen nemen om het vapen onder leerlingen tegen te gaan. Het Trimbos-instituut adviseert om hierbij ook duidelijk richting leerlingen en hun ouders te communiceren over de regels: vapen op school, alsook het dealen in vapes, is verboden. Landelijk geldt ook dat minderjarigen geen vapes mogen kopen, en gaat vanaf 1 januari 2024 een verbod gelden op het gebruik van vapes met een smaakje (behalve tabak).
Communiceer ook over de gevolgen van overtreding, en ga in gesprek met ouders als een leerling op school wordt betrapt op vapen of dealen. Bij vermoedens van veel vape-gebruik of dealen kunnen scholen ook overwegen een kluisjescontrole uit te laten voeren door de politie.
Voorlichting
Helaas zien we dat leerlingen in de praktijk vaak toch nog vrij gemakkelijk aan vapes kunnen komen en dan soms buiten het schoolterrein blijven vapen of de (kleine) vapes stiekem gebruiken op bijvoorbeeld het schooltoilet. In dit kader benadrukt onder meer het Trimbos-instituut ook het belang van het geven van voorlichting over vapen. Dit maakt leerlingen bewust van de risico's en gevaren en draagt er aan bij dat zij zelf - ook buiten de school - niet meer willen vapen. Diverse organisaties bieden scholen ondersteuning in het bieden van voorlichting.
Lespakket Vapen #jouwkeuze
Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft - met input van vo-docenten – een gratis lespakket Vapen #jouwkeuze ontwikkeld, aan de hand waarvan scholen en leraren in gesprek kunnen gaan met leerlingen over vapen. Het lespakket biedt handvatten voor een dergelijk gesprek en feitelijke informatie over de risico’s en gevolgen van vapen en de rol van de tabaksindustrie. Doel is om leerlingen bewust te maken van deze zaken en hen kennis aan te reiken, zodat ze op basis van deze kennis een weloverwogen keuze kunnen maken of ze vapes willen gebruiken.
Het is ook mogelijk voor scholen om vanuit het initiatief Vapen #jouwkeuze kosteloos een arts langs te laten komen in de klas om uitleg te geven over de effecten van vapen.
Gezonde School
Het programma Gezonde School ondersteunt scholen bij het stimuleren van een gezonde leefstijl onder leerlingen. Eén van de onderwerpen is middelengebruik, en hierbij is er ook aandacht voor vapen.
Helder op School en Smokefree Challenge
Als onderdeel van Gezonde School heeft het Trimbos-instituut voor scholen de aanpak Helder op School ontwikkeld. Dit is een integrale aanpak om leerlingen bewust te maken van de risico's en gevolgen van roken, drinken, drugs gebruiken en/of teveel gamen, en om hen te stimuleren dit niet te doen. Binnen Helder op School is er een specifieke aanpak tegen roken en vapen: de Smokefree Challenge.
Het Trimbos-instituut ontwikkelde ook voorlichtingsfilmpjes op TikTok en posters om jongeren te wijzen op de gevaren van onder meer vapen.