Burgerschap in het vo

Wat speelt er?

Scholen hebben de wettelijke opdracht om aandacht te besteden aan ‘actief burgerschap en sociale integratie’. Momenteel ligt een wetsvoorstel voor om deze opdracht voor scholen te verduidelijken. Daarnaast werkt een ontwikkelgroep in het kader van Curriculum.nu aan de invulling van de leerlijn ‘Burgerschap voor po en vo’.

De overheid acht het bevorderen van verbinding met en participatie in de samenleving van groot maatschappelijk belang. In Nederland is dat met respect voor elkaar, voor de democratie en de rechtstaat en voor de vrijheden die iedereen heeft. Die gemeenschappelijke waarden zijn van belang om met verschillende mensen vreedzaam samen te leven. Kinderen kennen die waarden niet vanzelf: die moeten worden onderwezen en onderhouden. Daarbij speelt de school een belangrijke rol. Daarom geldt sinds 2006 voor scholen de wettelijke opdracht om aandacht te besteden aan burgerschap. Scholen zijn verplicht om:

een visie te ontwikkelen en uit te werken rond burgerschapsonderwijs;
de opbrengsten te evalueren;
verantwoording daarover af te leggen in schoolplan en schoolgids.

Scholen hebben tot nu toe een hoge mate van vrijheid om zelf invulling te geven aan deze burgerschapsopdracht. De wettelijke opdracht is open geformuleerd. Dit geeft scholen veel ruimte, maar biedt ook weinig richtinggevende kaders. Uit onderzoek blijkt dan ook dat veel scholen nog geen heldere visie en planmatige, opbrengstgerichte aanpak hebben wat betreft burgerschapsonderwijs. Ook is er geen duidelijke leerlijn in het curriculum. De Inspectie van het Onderwijs concludeerde dat dit voortkomt uit een combinatie van een complexe en onduidelijke opdracht, weinig steun bij de uitvoering ervan, en een gebrek aan kennis over wat werkt en voor wie.

Wetsvoorstel

Vanaf 2018 is daarom gewerkt aan een wetsvoorstel ‘Verduidelijking burgerschap in het funderend onderwijs’, dat scholen meer richting geeft en de burgerschapsopdracht minder vrijblijvend maakt. Met het wetsvoorstel krijgt de inspectie de mogelijkheid om met scholen in gesprek te gaan over hun burgerschapsonderwijs. Het wetsvoorstel wordt binnenkort besproken in de Tweede Kamer. De verwachting is dat de wet in augustus 2020 van kracht wordt.

Kern wetsvoorstel 'Verduidelijking burgerschap'

1. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:
a. Het bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens; en
b. Het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de Nederlandse democratische samenleving.

2. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een cultuur waarin alle bij het aanbieden van onderwijs betrokken personen in hun uitingen handelen in overeenstemming met de waarden, bedoeld in onderdeel a, en creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met omgang met deze waarden.