Burgerschap in het vo

Wat speelt er?

Scholen hebben de wettelijke opdracht om aandacht te besteden aan ‘actief burgerschap en sociale integratie’. Momenteel ligt een wet gereed om deze opdracht voor scholen te verduidelijken. Ook heeft een ontwikkelgroep in het kader van Curriculum.nu gewerkt aan de invulling van de leerlijn ‘Burgerschap voor po en vo’.

De overheid acht het bevorderen van verbinding met en participatie in de samenleving van groot maatschappelijk belang. In Nederland is dat met respect voor elkaar, voor de democratie en de rechtstaat en voor de vrijheden die iedereen heeft. Die gemeenschappelijke waarden zijn van belang om met verschillende mensen vreedzaam samen te leven. Kinderen kennen die waarden niet vanzelf: die moeten worden onderwezen en onderhouden. Daarbij speelt de school een belangrijke rol. Daarom geldt sinds 2006 voor scholen de wettelijke opdracht om aandacht te besteden aan burgerschap. Scholen zijn verplicht om:

een visie te ontwikkelen en uit te werken rond burgerschapsonderwijs;
de opbrengsten te evalueren;
verantwoording daarover af te leggen in schoolplan en schoolgids.

Scholen hebben tot nu toe een hoge mate van vrijheid om zelf invulling te geven aan deze burgerschapsopdracht. De wettelijke opdracht is open geformuleerd. Dit geeft scholen veel ruimte, maar biedt ook weinig richtinggevende kaders. Uit onderzoek blijkt dan ook dat veel scholen nog geen heldere visie en planmatige, opbrengstgerichte aanpak hebben wat betreft burgerschapsonderwijs.

Invoering wet: 1 augustus 2021

Vanaf 2018 is daarom gewerkt aan een wetsvoorstel ‘Verduidelijking burgerschap in het funderend onderwijs’, dat scholen meer richting geeft en de burgerschapsopdracht minder vrijblijvend maakt. Het voorstel geeft de inspectie ook de mogelijkheid om met scholen hierover in gesprek te gaan.
Het wetsvoorstel is inmiddels besproken in de Tweede Kamer. Na behandeling in de Eerste Kamer zou de wet 1 augustus 2020 worden ingevoerd. Echter, omdat het parlement nu veel minder vaak bij elkaar komt, is de invoering van de wet verschoven naar 1 augustus 2021.

Kern wetsvoorstel 'Verduidelijking burgerschap': Artikel 17. Actief burgerschap en cohesie

1. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:
a. het bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens;
b. het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de pluriforme, democratische Nederlandse samenleving.

2. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de waarden, bedoeld in het eerste lid, onderdeel a, en creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met deze waarden.