“Ga eerst ontdekken wat je al op een formatieve manier doet”
Praktijkvoorbeeld
•
24 april 2024
Op het Bonhoeffer College kwamen ze er tijdens de startanalyse van de ontwikkeling naar een formatieve cultuur achter dat het helemaal geen nieuwe manier van werken was. Ze deden het al grotendeels. Ze waren zich er alleen niet van bewust. Vandaar de tip van kartrekker Moniek Makkink en schoolleider Sjabbo Smedes: “Goed stilstaan bij de beginsituatie, gaf ons een vliegende start voor de rest van de schoolontwikkeling.”
‘Mijn onderzoek laat zien dat de Fontys-methode goed toepasbaar is in het VO’
Praktijkvoorbeeld
•
18 april 2024
Het Van Maerlantlyceum (VML) startte drie jaar terug met formatief leren. Muziekleraar Anne Swinkels pakte dit groots aan. Sinds maart 2023 ontwerpt zij haar lessen volgens enkele principes van de ‘leeruitkomsten-leren-methode’, waarmee ze als VO-expert bij Fontys Academy of the Arts (FAA) werkt. Het ontwerpen van de lessen maakt onderdeel uit van het onderzoek dat ze sinds 2022 doet. Daarnaast onderzoekt ze in hoeverre VML-leraren inmiddels formatief handelen, en hoe goed de methode die bij FAA wordt gehanteerd toepasbaar is in het vo. Hoe pakt ze haar onderzoek aan?
Onderwijstijd verminderen: “Laat de keuze aan de vaksecties”
Praktijkvoorbeeld
•
10 april 2024
Drie jaar geleden stond het Keizer Karel College in Amstelveen voor een pittige opgave: er was sprake van een onvoorziene financiële tegenslag, de lessentabel was overvol en de school had een groeiopdracht van de gemeente. Om het financiële gat te dichten en voor leerlingen meer ruimte in het rooster te creëren, werd de lestijd met 15% gereduceerd. De schoolleiding liet de vaksecties bepalen hoe en waar zij die uren konden besparen. Vanaf het begin was de personeelsgeleding van de medezeggenschapsraad bij dat proces betrokken.
Meer efficiëntie in onderwijstijd
Praktijkvoorbeeld
•
10 april 2024
In leerjaar 1 van het nieuwe Metropolis Lyceum geven leraren in teams vakoverstijgend les en bouwen ze het lesprogramma vanuit de leerdoelen op. Ze geven les in negen blokken van drie uur per week en het tiende blok is vrijgemaakt voor ontwikkeltijd voor de leraren. Dit leidt tot meer efficiëntie in onderwijstijd en laat volgens teamleider Anne de Hoop het onderwijsvlammetje branden.
“De meerwaarde van een vaste ontwikkelmiddag is dat leraren elkaar weten te vinden”
Praktijkvoorbeeld
•
10 april 2024
Op het Coornhert Lyceum zijn alle leraren elke dinsdagmiddag vrijgeroosterd om met onderwijsontwikkeling bezig te zijn. De schoolleiding faciliteert Maaktijd, Inspiratietijd, Reflectietijd en Afstemtijd (MIRA) om de kwaliteit van de lessen te verbeteren en samenwerking te bevorderen.
Minder les en toch versnellen: het kan op het Tabor College d’Ampte
Praktijkvoorbeeld
•
10 april 2024
Het Tabor College d’Ampte biedt twee technische opleidingen met een doorlopende leerroute naar het mbo. Op het rooster staan minder uren voor biologie en wiskunde, en het vak drama ontbreekt. Zo komt meer onderwijstijd vrij voor de technische vakken en daardoor doen de leerlingen al in het derde jaar eindexamen in het beroepsgerichte vak. Doordat ze in het vierde jaar geen technieklessen meer volgen, ontstaat ruimte om één dag per week naar het mbo te gaan én een dag mbo-stage te lopen.
Tijd en betrokkenheid vanuit het MT als succesfactoren voor transitie
Praktijkvoorbeeld
•
28 maart 2024
In schooljaar 24/25 starten de klassen uit leerjaar 1 van het St. Ignatiusgymnasium met formatief werken. Hier gaan twee voorbereidingsjaren en een gedegen plan aan vooraf. Schoolleider Bert Schuller en leraar Andreas Schreuder vertellen over hun aanpak in de werkgroep en waarom ze gebaat zijn met een lange voorbereiding.
Van een strakke jaarplanning naar een pilot formatief handelen
Praktijkvoorbeeld
•
14 maart 2024
Conrector en leraar Frans Katja Abbink en leraar maatschappijleer Mieke Nijbroek van het Vrijzinnig Christelijk Lyceum (VCL) in Den Haag maakten sinds schooljaar 2023/2024 stappen op het gebied van formatief handelen als een ontdekkingstocht naar een onderwijsverbetering. Dat deden ze door op gestructureerde wijze de te nemen stappen in een ontwikkelproces te volgen.
Interne Academie: een lerende cultuur vóór en dóór leraren
Praktijkvoorbeeld
•
18 oktober 2023
Op het Martinuscollege hebben leraren een Interne Academie opgezet. Hierbij verzorgen leraren scholing voor andere leraren, gebaseerd op onderzoek en literatuur. Een lerende cultuur vóór en dóór leraren dus. Schoolleider Bert Haalboom en docent Cathy Baars vertellen over het ontstaan van de Interne Academie, geleerde lessen en toekomstdromen.
Maatwerk vanuit de leervraag van leerlingen
Praktijkvoorbeeld
•
11 oktober 2023
Het Montessori College Arnhem heeft begeleidings- en instructielessen ingevoerd voor de bovenbouw van de havo. Op deze manier is maatwerk mogelijk vanuit de leervraag van leerlingen. Suzanne de Kleyn, afdelingsleider bovenbouw havo, en Rogier Spanjers, docent geschiedenis en maatschappijleer, vertellen over deze schoolontwikkeling.
Leerlingen in de rol van juniordocenten en juniortutoren
Praktijkvoorbeeld
•
11 oktober 2023
Op het Openbaar Lyceum de Amersfoortse Berg kunnen leerlingen uit de bovenbouw zich opgeven voor het project ‘Met en voor elkaar’ met daarin verschillende juniorrollen: juniordocenten, juniortutoren, juniormentoren en juniormaatjes. De juniordocenten en -tutoren helpen andere leerlingen met respectievelijk bijles en studievaardigheden.
Technieklessen vanaf het eerste leerjaar: “Er gaat een wereld voor ze open.”
Praktijkvoorbeeld
•
29 september 2023
In september 2022 zijn de eerste leerlingen van de CSG Anna Maria van Schuurman (AMS) in Franeker en de CSG Ulbe van Houten in Sint Annaparochie vanaf het eerste leerjaar met de nieuwe leerroute techniek LTS 2.0 begonnen. Met als doel om leerlingen soepeler te laten doorstromen naar een opleiding en een baan in de techniek, waar veel behoefte aan is.
Leraren geven bijspijkerlessen, verrijkingslessen en examentraining
Praktijkvoorbeeld
•
26 september 2023
Op het Spaarne College in Haarlem geven leraren bijspijkerlessen en verrijkingslessen in het reguliere rooster. Ook geven leraren examentraining in de meivakantie.
Welbevinden en veerkracht van leerlingen én medewerkers
Praktijkvoorbeeld
•
14 september 2023
Op ‘t Hooghe Landt in Amersfoort staat het pedagogisch klimaat centraal. Daarbij zijn welbevinden en veerkracht van leerlingen én alle medewerkers belangrijk. De school heeft daarom verschillende interventies vormgegeven, zoals een aanpassing van het toetsbeleid, het aanbieden van de training ‘Veerkrachtige schoolteams = veerkrachtige leerlingen’ en er is een Back-Up voor leerlingen die dreigen uit te vallen gerealiseerd. De schoolleiding werkt in deze ontwikkeling nauw samen met de ondersteuningscoördinator, Martina Acharrat.
Minder kwantiteit, meer kwaliteit
Praktijkvoorbeeld
•
06 september 2023
Minder onderwijstijd kan meer ontwikkeltijd voor leraren opleveren. Dat biedt ruimte om samen te werken aan betere onderwijskwaliteit. Maar dat gaat niet vanzelf. Lector Marco Snoek en rector Marcel van Dijk delen hun ervaringen.
Meer zelfstandigheid door coaching op De Ring van Putten
Praktijkvoorbeeld
•
19 juni 2023
De Ring van Putten (school voor mavo, havo, vwo) heeft een transitie doorgemaakt waarbij de zelfstandigheid en eigenaarschap van leerlingen meer wordt gestimuleerd. Zo maken leerlingen zelf keuzes over hun rooster en werken ze met coaches voor persoonlijke begeleiding.
Zet klasse-uren en andere interventies in, zodat leerlingen zich gezien voelen
Praktijkvoorbeeld
•
19 juni 2023
Op Yuverta vmbo en hGL Nijmegen staat het welbevinden van leerlingen en leraren centraal. De onderwijsontwikkeling is een jarenlang proces van onderzoeken, experimenteren, evalueren, bijschaven en doorontwikkelen. Senior schoolleider Fleur Hagenbeek en projectleider Ellie Langenhuizen vertellen op welk punt de school nu is.
Programma Week van de Starter
Artikel
•
06 juni 2023
Van 9 tot en met 13 oktober 2023 vindt voor de derde keer de Week van de Starter plaats bestemd voor alle starters in het VO in Nederland. Voor alle mensen die een nieuwe rol of volgende carrièrestap in het onderwijs gekozen hebben. Die willen groeien in hun loopbaan en in hun onderwijskundige of leidinggevende vaardigheden. Het vormgeven en begeleiden van het opstarten van de professionele ontwikkeling voor de ander en een zachte landing voor jezelf staat in deze week centraal. De Week van de Starter is gratis toegankelijk (m.u.v. de masterclass op dinsdag 10 oktober). De Week van de Starter wordt georganiseerd door Voortgezet Leren, Begeleiding Startende Leraren en de VO-academie.
Eén formatieve les, drie perspectieven: wat vinden de leraar, de leerling en een observator ervan?
Praktijkvoorbeeld
•
01 juni 2023
Scholengemeenschap Marianum is al een aantal jaren bezig met de ontwikkeling van een formatieve cultuur. Om de leskwaliteit continu te verbeteren, verzamelen ze systematisch en vanuit het perspectief van de leerling, de leraar en een observator, informatie over de lessen. Dat levert waardevolle feedback en verbeterpunten op.
Een completer beeld over de voortgang dankzij input van de leerling zelf
Praktijkvoorbeeld
•
01 juni 2023
Om de voortgang van leerlingen effectiever in kaart te brengen gaat het Einstein Lyceum in Hoogvliet in schooljaar 2023-2024 aan de slag met een gesprekscyclus voor het mentoraat, coaching van leraren en een -̶ door de leerling zelf in te vullen -̶ portfolio.
Didactisch coachen werkt als aanspreekcultuur door de hele school heen
Praktijkvoorbeeld
•
17 mei 2023
Sinds drie jaar krijgt elk personeelslid van de Agora-leerroutes op het Montessori College Nijmegen een opleiding tot didactisch coach waardoor coachend leiderschap zich diep in de school heeft geworteld. Schoolleiders Anne-Marie van de Wiel (MC Agora Nijmegen) en Angelique Noij (Agora 10-18 Groesbeek) leggen uit op welke manier zij werken.
Je plek in de maatschappij vinden, vraagt om meer dan kennis alleen
Praktijkvoorbeeld
•
02 april 2023
Om je plek te vinden en te functioneren in onze complexe samenleving, is meer nodig dan alleen kennis uit boeken. Op het Vox College is brede vorming een structureel onderdeel van het lesprogramma.
Binnen de leerteams maken we beter gebruik van de kennis die er is
Praktijkvoorbeeld
•
29 maart 2023
Hoe creëer je een professionele leercultuur op je school? Hoe zorg je ervoor dat niet alleen de leerlingen, maar ook de medewerkers elke dag blijven leren? De Bonifatius Mavo in Emmeloord startte schooljaar 2020-2021 met het werken in leerteams. Locatiedirecteur Mark Brijan: “Het is de beste keuze die we hebben gemaakt.”
Met een datateam bouw je aan een goede basis voor schoolontwikkeling
Praktijkvoorbeeld
•
20 maart 2023
Op het Augustinianum in Eindhoven werken ze met een datateam dat gedegen onderzoek doet naar de oorzaak van een dilemma voordat ze actie ondernemen. Met als resultaat: een doeltreffende schoolontwikkeling.
Werken met een transitieteam: "Schoolontwikkeling doen wij samen met docenten."
Praktijkvoorbeeld
•
27 februari 2023
RSG Enkhuizen wil leerlingen méer meegeven dan alleen een diploma. Het opstellen van een nieuw schoolplan (2020-2024) gaf aanleiding om aan de slag te gaan met het thema brede vorming. Maar hoe rol je zo’n thema vervolgens uit in de praktijk? De schoolleiding besloot een transitieteam op te richten, bestaande uit vijf schoolleiders en vijf docenten. Het transitieteam bracht vervolgens succesvol het vak burgerschap tot stand.
Samen een idee kiezen, omarmen en vormgeven: zo ontwikkelt de NXT-dag zich op De Goudse Waarden
Praktijkvoorbeeld
•
23 januari 2023
Hoe kunnen we leerlingen motiveren meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun leerproces? Vanuit deze vraag ontwikkelde De Goudse Waarden de NXT-dag. “De leerlingen leren omgaan met de vrijheid en grijpen hun kans.”
Een formatieve cultuur met behulp van RTTI en OMZA: acht tips van het Emelwerda College
Praktijkvoorbeeld
•
09 januari 2023
Wat in 2018 begon met een pilot formatief evalueren op het Emelwerda College, groeide uit tot de ontwikkeling van een feedbackcultuur waar formatief handelen in alle klassen centraal staat. Afdelingsleider Marja Dragt blikt terug én vooruit. De school wil nu onderzoeken of en hoe ze de ondersteunende instrumenten RTTI en OMZA in de bovenbouw kan implementeren.
Gespreid leiderschap in een groeiende school is een continu leerproces
Praktijkvoorbeeld
•
28 november 2022
Hoe zorg je ervoor dat het leiderschap gespreid blijft als de school en het lerarenteam groeien? Met achttien nieuwe collega’s zijn ze op ALASCA op zoek naar de juiste aanpak.
In korte tijd een onderwijsverandering doorvoeren? ‘Laat feedback leidend zijn’
Praktijkvoorbeeld
•
09 november 2022
Een ingrijpende onderwijsverandering doorvoeren zonder een lang ontwikkeltraject vooraf? Het kan, weet het Rotterdamse Emmauscollege. De school voerde na 6 maanden voorbereiden een compleet nieuw rooster in, ínclusief keuzeuren. Door feedback en goede evaluaties werd de verandering een succes. “Ik zou het achteraf niet anders doen.”
Het eerste jaar huiskamer-klas is goede basis voor toekomst
Praktijkvoorbeeld
•
08 november 2022
De huiskamer-klas van het Haagse François Vatel vmbo, voor vmbo-basisleerlingen met leerwegondersteunend onderwijs, is een succes. Hoe hebben de leerlingen het ervaren? En hoe gaat de school verder met de ontwikkeling?
Hoe visitaties bevestiging, inspiratie en steun bieden bij Fricolore
Praktijkvoorbeeld
•
03 oktober 2022
Een intensiever mentoraat is één van de resultaten van het nieuwe visitatieproject van onderwijsgroep Fricolore. Hoe pakken ze de visitaties aan en wat is de meerwaarde van visitaties binnen samenwerkingsverbanden? Bestuurder Joost Visser en schoolleider Dirk-Jan Dekker vertellen.
Met succes ontwikkelen? Uit onderzoek blijkt: draagvlak, eigenaarschap en leiderschap maken het verschil
Praktijkvoorbeeld
•
15 september 2022
Twee nieuwe onderwijsontwikkelingen binnen één school: het bèta-leerplein is een succes, de invoering van keuzewerktijd niet. Het verschil? Het leerplein is ontwikkeld vanuit een professionele leergemeenschap. Lees waarom deze aanpak het verschil maakt.
Formatief werken? Begin klein en neem de tijd!
Praktijkvoorbeeld
•
06 september 2022
Aan de slag met formatief werken? Begin klein, ontwikkel een gezamenlijke taal en neem de tijd om een goede basis te leggen. Dat is wat Corné Dekker en Rob van Tol leerden van de pilot ‘formatief werken’ op Lyceum Oudehoven.
De onderwijskwaliteit verbeteren? ‘Doe een stap opzij’
Praktijkvoorbeeld
•
05 juli 2022
Hoe creëer je een cultuur waarin leraren samen leren en zich verantwoordelijk voelen voor de kwaliteit van het onderwijs? Volgens teamleider Marye Teunis moet je vertrouwen geven, ruimte bieden en blokkades in het denken opheffen om die professionaliseringsslag te maken.
Van straatcultuur naar schoolcultuur: hoe het Mundus College het tij wist te keren
Praktijkvoorbeeld
•
05 juli 2022
In 2012 kwam de straatcultuur langzaam binnen op het Mundus College in Amsterdam Nieuw-West. Leraren verloren grip op hun leerlingen. Nu, elf jaar later, is het tij gekeerd. Iedereen is trots op de school. Maar het heeft wel onderhoud nodig. Teamleider Lisette Buiting, ad interim schoolleider Erwin Heldoorn en leraar Maxe de Rijk vertellen erover.
Zwin College: In vijftig minuten een succeservaring én betere aansluiting op het vo
Praktijkvoorbeeld
•
27 juni 2022
Het Zwin College in Oostburg bundelt de krachten met alle basisscholen in West-Zeeuws-Vlaanderen. Wat begon met gastlessen voor achtstegroepers, krijgt een vervolg in een structurele samenwerking om po en vo beter op elkaar te laten aansluiten.
Formatief evalueren: ‘Bouw samen aan een feedbackcultuur’
Praktijkvoorbeeld
•
23 mei 2022
Formatief evalueren is goed voor leerlingen én leraren, is de ervaring van het Emelwerda College. “We hebben het meer over het onderwijs en de leerlingen en minder over cijfers en planningen.”
Formatief werken, al vijf jaar de focus van onderwijsontwikkeling op het Hooghuis in Heesch
Praktijkvoorbeeld
•
23 mei 2022
De wens om minder te toetsen en leerlingen meer de regie te laten nemen over het eigen leerproces. Dat was de aanleiding voor Het Hooghuis in Heesch om het eigen onderwijs onder de loep te nemen.
Het Hermann Wesselink College implementeert differentiatie volgens een gestructureerd proces
Praktijkvoorbeeld
•
09 mei 2022
Het Hermann Wesselink College wil dat alle leraren over vier jaar zichtbaar lesgeven met behulp van convergente differentiatie. Een projectgroep werkt aan de schoolbrede implementatie van deze ambitie. “Wij praten enthousiast over het veranderproces, maar vertellen leraren niet hoe zij het moeten doen.”
Meer lezen is essentieel: “Nederlands is het smeermiddel tussen de vakken”
Praktijkvoorbeeld
•
01 maart 2022
Leesmotivatie, de zin om een boek te pakken en op te gaan in de wereld die geschetst wordt, neemt af. Dat blijkt uit de recente Staat van Onderwijs. Hoe krijg je leerlingen weer aan het lezen? “De crux is dat je een link legt met de leefwereld van je leerlingen.”
Twee schoolbesturen, één onderwijsacademie: zo maken scholen een professionaliseringsslag
Praktijkvoorbeeld
•
14 februari 2022
Van en met elkaar leren; dat kan binnen je eigen schoolorganisatie, maar ook over de bestuurs- en schoolgrenzen heen. In Den Haag bundelen twee schoolbesturen hun krachten om met de gezamenlijke Haagse OnderwijsAcademie (HOA) een professionaliseringsslag te maken.
Winst behalen met leerstrategieën: meer inzicht, zelfvertrouwen en leerplezier
Praktijkvoorbeeld
•
25 november 2021
Leren, concentreren, plannen, jezelf motiveren; de ene leerling kan prima zelfstandig werken, de ander juist niet. Wat op het Greijdanus Meppel begon met een training over leerstrategieën, is binnen twee jaar uitgegroeid tot grondbeginsel van vier vestigingen.
Nieuwe collega’s op weg helpen met onboardingsbeleid
Praktijkvoorbeeld
•
16 november 2021
Hoe voorkom of verklein je het risico op uitval van nieuwe leraren? De locatie Herle van het Beroepscollege Parkstad Limburg (BCPL) biedt begeleiding met een onboardingprogramma. “Je wilt niet dat nieuwe leraren verdwaald rondlopen en zich alleen voelen.”
Cals College legt focus op formatief voor leerlingen en medewerkers
Praktijkvoorbeeld
•
20 oktober 2021
De beste manier om strategisch personeelsbeleid los te krijgen van het papier? Maak het onderdeel van je ontwikkelaanpak. Op het Cals College in Nieuwegein is alles verbonden met formatief werken, ook de ontwikkeling van medewerkers en secties.
Laagdrempelig kennis delen binnen de school: organiseer een boekbespreking
Praktijkvoorbeeld
•
11 september 2021
Het Hofstad Lyceum koos het lezen en bespreken van een boek als instrument voor kennisdeling over formatief handelen. Hoe werkte dat en wat leverde het op?
Een huiskamer-klas voor meer houvast en ontwikkeling vmbo’ers
Praktijkvoorbeeld
•
01 september 2021
Hoe begeleid je vmbo-basisleerlingen met leerwegondersteunend onderwijs op zo’n manier dat zij meer ruimte krijgen om zich te ontwikkelen? Het Haagse François Vatel vmbo vond een antwoord op die vraag; ze maakten een huiskamer als klas.
Samenwerking tussen vmbo en mbo zorgt voor meer kansen
Praktijkvoorbeeld
•
23 augustus 2021
In Assen stromen meer vmbo-leerlingen beter door naar het mbo, sinds de scholen in 2021 de handen ineensloegen en doorlopende leerlijnen creëerden. Projectleiders Huubs Hubbeling van het Dr. Nassau College (vo) en Karin Stoffers van het ROC Drenthe College (mbo) namen het initiatief.
Meer handen in de klas door samenwerking met studenten
Praktijkvoorbeeld
•
13 juli 2021
Het NPO biedt de mogelijkheid om meer personeel in te huren, maar waar haal je dat vandaan? Het initiatief Studenten Helpen Scholieren ondersteunt scholen bij het inlopen van vertraging met bijles voor leerlingen. Schoolleider Ferry Brokers van De Breul en Ralph Meulenbroeks van de Universiteit Utrecht vertellen hoe het werkt.
Inzet portfolio's bij overgangsbeleid
Praktijkvoorbeeld
•
06 juli 2021
Tot de coronacrisis was zittenblijven op veel scholen standaard onderdeel van het bevorderingsbeleid. Het afstandsonderwijs bracht daar verandering in. Rector Carlijn Harink vertelt op welke manier haar school het bevorderingsbeleid vorig jaar wijzigde én wat de school ook dit schooljaar anders aanpakt.
BeroepenSpeedDate: waardevolle samenwerking tussen scholen en het bedrijfsleven
Praktijkvoorbeeld
•
21 juni 2021
Drie scholen in Zeeuws-Vlaanderen organiseren jaarlijks een BeroepenSpeedDate voor hun leerlingen. Lees welke doelen zij hiermee willen bereiken en hoe zij hun krachten bundelen.