“De kwaliteit van de dialoog bepaalt de kwaliteit van ons onderwijs”
Op het Olympus College in Arnhem zijn leerlingen gelijkwaardige gesprekspartners. De school is er voor de leerlingen en niet andersom, zo luidt de gedachte. Daarom is hun participatie geborgd in vrijwel alles wat de school doet. “We zien de leerlingen als gelijkwaardige gesprekspartners.”
Gehoord en gezien
De enige brede school in Arnhem, een gemêleerde populatie en een plek waar zo’n veertienhonderd leerlingen goed onderwijs krijgen en zichzelf kunnen zijn; zo omschrijft rector Ilja Faber de school waar hij sinds 2021 rector is. “We zien het potentieel in iedere leerling en geven mee wat ze thuis misschien niet allemaal meekrijgen”, zegt hij. “Dat gaat verder dan alleen goed onderwijs. We bieden boeken aan en een schoolontbijt, we nemen ze mee op excursies naar het buitenland, we leren ze democratische normen en waarden met respect voor wie ze zijn, én we geven ze een stem. Daardoor voelen de leerlingen zich gehoord en gezien.”
De dialoog voeren
De participatie van leerlingen staat beschreven in het koersplan en is geborgd in vrijwel alles wat de school doet. Ilja: “We willen een veilige omgeving creëren waar leerlingen en medewerkers een volgende stap kunnen zetten in hun ontwikkeling. Respect, waardering, inclusiviteit en gelijke kansen zitten in ons DNA en dat vertalen we naar onze ambities. We doen dat door vanuit een coachende grondhouding als collectief de dialoog te voeren. De kwaliteit van de dialoog bepaalt de kwaliteit van ons onderwijs en dat vraagt om een inspanning van alle betrokkenen.”
“De vraag is niet ‘moeten er leerlingen bij?’, maar ‘welke leerlingen zitten erbij?’”
Stem van de leerling
Met ‘alle betrokkenen’ bedoelt Ilja nadrukkelijk ook de leerlingen. Want als je als collectief wilt werken, mag je hun stem niet negeren. De school heeft (uiteraard) een leerlingenraad, maar sinds begin dit jaar kan echt niemand meer om de leerlingen heen. Ilja: “We hebben ons koersplan aangescherpt en de dialoog is vormgegeven in deze infographic, waar zij ook op staan. Bij vrijwel alles wat we doen, is de vraag niet meer ‘moeten er leerlingen bij?’, maar ‘wélke leerlingen zitten erbij?’.” Door hen nadrukkelijk in de dialoog te betrekken, leren ze volgens Ilja verantwoordelijkheid te nemen voor het onderwijs, de school en hun plek daarin.
Inlezen en voorbereiden
Hoe en waarover de leerlingen meedenken, is organisch en zonder vaste afspraken geregeld. De mentor of teamleider kijkt welke leerling ‘geschikt’ is. “Ze moeten natuurlijk wel iets kunnen inbrengen en zich voorbereiden”, zegt Ilja. “Er zijn ontzettend veel leerlingen die dat goed kunnen en het ook leuk vinden”. Waar de school een slag slaat qua leerlingparticipatie, is tijdens de kompasbijeenkomsten die drie keer per jaar georganiseerd worden. “Het doel daarvan is dat we onze belofte waarmaken en op koers blijven richting onze ambities, namelijk leskwaliteit, een coachende grondhouding, aandacht voor burgerschap en basisvaardigheden, en de basis die op orde moet zijn.”
De grote feedbackloop
In de kompasbijeenkomsten zijn alle stakeholders en de schoolleiding vertegenwoordigd. Een aantal leerlingen uit de leerlingenraad denken en praten mee en koppelen terug aan de leerlingenraad wat besproken is. Zo komt deze informatie terecht in alle klassen. Ilja: “We noemen dit de grote feedbackloop, een werkvorm die andere scholen van onze stichting ook gebruiken en die wij naar de kompasbijeenkomst vertaald hebben. In de teams, de secties en in projectgroepen afzonderlijk, komen allemaal mooie dingen tot stand. Als schoolleiding moeten we daar de verbinding tussen leggen. Dat doen we via voortgangsgesprekken die niet controlerend, maar uitwisselend zijn. In de kompasbijeenkomst maken we vervolgens gezamenlijk voortgang middels de dialoog.”
‘Trial and error’
De terugkoppeling liet volgens Ilja in het begin nog wel eens te wensen over, totdat besloten werd om schriftelijk vast te leggen wie wanneer de gemaakte afspraken terugkoppelt. “Je moet het niet te ingewikkeld maken”, zegt hij. “Het blijft een beetje ‘trial and error’ en ik denk ook dat het nog beter kan. Wat dat betreft hebben we als schoolleiding nog wel wat wensen en ideeën. Door bijvoorbeeld meer op thema’s te organiseren en die vast te leggen in de jaaragenda, kunnen we een slag slaan qua voorspelbaarheid. Een nieuwsbrief of een schoolkrant zijn eveneens middelen om informatie met de hele school uit te wisselen. Ook zou ik per jaarlaag een structurele klankbordgroep van leerlingen willen organiseren. Door iets te institutionaliseren, krijgt het meerwaarde en dan bewijst het zich vanzelf.”
Goede tips
Zo onderzoekt de schoolleiding deze ideeën waarbij ook de mening van de leerlingen telt. Want, zo merken ze op het Olympus College, behalve waardevolle input van de doelgroep zelf levert participatie nog meer op. Ilja: “We zien de leerlingen groeien. Ze voelen zich serieus genomen en dat wij hen zien en horen, is winst. Ik ben soms echt verbaasd over de goede tips en de kwaliteit van hun vragen. We betrekken leerlingen bijvoorbeeld ook bij alle sollicitatiegesprekken. Dan hoor ik ze vragen stellen die we zelf niet bedenken. Ze zijn scherp en willen weten wat ze aan iemand hebben. Ook hun gevoel is heel waardevol.”
Transformatieve school
Waar de leerlingen eveneens een stem in hebben, is de overweging van het Olympus College om het programma van de transformatieve school in te voeren. Dat programma legt de focus op hoe stedelijke jongeren laveren tussen de sociale codes van hun thuiscultuur, hun peergroup (de straat en de digitale wereld) en de schoolcultuur. Ilja: “Door te erkennen dat kinderen op de schoolladder, thuisladder en straatladder anders groeien en zich ontwikkelen, kun je kijken hoe je die ladders met elkaar verbindt, zonder af te doen aan de verwachtingen die je van hen hebt. Hoe zorgen we dat ze de schoolladder als hun ladder gaan ervaren? Welke taal moeten we dan met elkaar spreken en wat hebben leerlingen van ons nodig? We hebben tijdens een kwartaalbijeenkomst gevraagd of dit programma ons kan helpen en ze gaven terug dat ze er actief bij betrokken willen worden. Dat gaan we bijvoorbeeld doen door hen ook te laten deelnemen aan de scholingsdagen die we voor docenten willen organiseren.”
Constant aandacht
Zo houdt de school constant aandacht voor de stem van de leerling en die continue aandacht is precies wat nodig is om de leerlingenparticipatie goed in je school te borgen. Ilja: “Het wordt vaak als kritisch en vertragend ervaren, maar leerlingen hebben van meer dingen verstand dan wij denken. Ga experimenteren en kijk wat voor jouw school werkt. Maak het niet te ingewikkeld en wees je ervan bewust dat de leerlingen er niet voor jouw school zijn, maar dat jij er als school voor de leerlingen bent. Hun stem is onmisbaar.”
Tips
- Wees niet bang dat leerlingparticipatie kritisch en vertragend is: leerlingen hebben van meer zaken verstand dan we denken.
- Experimenteer om te ontdekken welke werkwijze bij je past: wat voor de ene school werkt, hoeft niet per se te werken voor de andere school.
- Leg afspraken vast en deel die met elkaar.
- Maak het niet te ingewikkeld en realiseer je dat leerlingparticipatie constant aandacht nodig heeft.
Csg Bogerman maakt leerlingmotivatie inzichtelijk
Het csg Bogerman zag dat leerlingen steeds minder gemotiveerd zijn. Ze wilden daarom inzicht krijgen in waardoor leerlingen gemotiveerd worden én tegelijkertijd handvatten bieden aan docenten. Dit resulteerde in gedegen…
Het schoolplein van je dromen: Het François Vatel vmbo betrekt leerlingen bij hun schoolontwikkeling
Leerlingen betrekken bij schoolontwikkelingen. Hoe doe je dat? Het François Vatel vmbo begon hiermee tijdens de invoering van het flexrooster, en doet het opnieuw bij de herinrichting van het schoolplein.…
