Heterogene brugklas op het Liemers College: 'Het zelf kunnen ervaren maakt een wereld van verschil'

Het Liemers College in Didam heeft al een aantal jaar ervaring met de heterogene brugklas. Ronald: “We bieden deze sinds 2020 aan. Leerlingen met het schooladvies mavo, havo of vwo zitten hier de eerste twee jaar bij elkaar. Ze volgen onderwijs in hun adviesrichting, maar krijgen ook de kans om vakken in andere richtingen te proberen, de drempel om dit te doen is veel lager dan in een reguliere brugklas. Het gaat echt om ontdekken, uitproberen."

"Streven is dat alle brugklasleerlingen na twee jaar vakken en opdrachten hebben gedaan in verschillende onderwijsrichtingen en hebben ervaren: dit houden mavo, havo en vwo in, dit lukt wel en niet, dit wil ik wel of niet, dit past bij mij. We voeren ook een startgesprek en veel tussentijdse gesprekken met leerlingen over hoe het gaat en waar ze naar toe willen groeien, en na het eerste jaar wordt een voorlopig (dubbel) advies gegeven. Na twee jaar volgt dan een definitief advies. Het kan dat dan wordt besloten dat een leerling bijvoorbeeld beter havo kan gaan doen in tegenstelling tot het mavo-advies van de basisschool, of dat de havo toch beter bij iemands talenten en ambities past dan het eerder geadviseerde vwo. En dat is prima, we voeren hier ook nauwelijks moeilijke gesprekken over met leerlingen of ouders. We merken dat de leerlingen het zelf wel weten, omdat ze het zelf ervaren hebben. De focus ligt met deze werkwijze ook minder op presteren en meer op ontwikkelen. En het gaat bijvoorbeeld ook niet over ‘op- of -afstromen’, maar over: dit past het beste bij mij of mijn kind. Dit vinden we een heel positief effect van de heterogene brugklas.”

Wijziging in adviezen

Op de school in Didam krijgt een relatief groot aantal leerlingen na de heterogene brugklas uiteindelijk ook een advies dat afwijkt van het oorspronkelijke basisschooladvies. Kijkend naar de afgelopen lichting gold dit voor een derde tot 40% van de leerlingen, vertelt Ronald. “Corona is hierin ook een factor, maar dit zegt toch wel iets. Het geeft aan hoe belangrijk het is het keuzemoment voor een onderwijsrichting uit te stellen. We geloven dat de twee jaar extra tijd die we bieden om ervaring op te doen met verschillende onderwijsrichtingen, eraan bijdraagt dat meer leerlingen in de voor hen meest passende richting terechtkomen.”

Volgens de schooldirecteur hebben vrijwel alle leerlingen baat bij deze latere selectie. “Het is belangrijk dat zij zo langer de tijd krijgen te ervaren wat zij kunnen en willen, in plaats van dat op jonge leeftijd al verteld wordt wat het wordt. En voor leerlingen die door hun thuissituatie of achtergrond achterstand hebben in hun leerontwikkeling, geldt dit natuurlijk extra. Zij krijgen relatief vaker een niet passend schooladvies. Voor hen is het nog belangrijker dat ze extra kansen en tijd krijgen om zich verder te kunnen ontwikkelen en te ontdekken wat bij hen past, én dat ze dit vervolgens kunnen bereiken.”

Leren van elkaar

Leerlingen leren ook veel van elkaar in de heterogene brugklas, aldus Ronald. “Op cognitief vlak zie je dat ze zich aan elkaar optrekken, makkelijker dingen oppakken. Afgelopen schooljaar zijn bijvoorbeeld in mavo 3 alle leerlingen overgegaan, dat is geen gebruikelijk percentage. Dit impliceert dat zij echt baat hebben gehad bij de brede brugklas in klas 1 en 2. En bij leerlingen met een vwo-advies zie je bijvoorbeeld dat ze vaardiger worden in sociale situaties.”

Het is altijd een aandachtspunt om ook voor deze laatste groep voor voldoende cognitieve uitdaging te zorgen, voegt Ronald toe. De school maakt daarom onder meer ruimte in het programma voor projecten waarin leerlingen deze cognitieve uitdaging kunnen zoeken.

Aandacht voor docenten

De allerbelangrijkste voorwaarde om – alle – leerlingen binnen de heterogene brugklas verder te kunnen brengen in hun ontwikkeling, is echter: goede docenten voor de klas, met goede differentiatievaardigheden. “Wil je als school een heterogene brugklas invoeren, investeer hier dan in”, benadrukt Ronald. “Wij hebben de afgelopen anderhalf jaar sterk ingezet op het begeleiden van het docententeam rond het bieden van maatwerk, en we voeren hier veel gesprekken over binnen de secties. Want je kan je visie, doelen en programma helemaal mooi hebben staan, maar daarmee geef je nog geen les. Uiteindelijk gaat het erom: hoe ga je dit binnen de lessen pedagogisch en didactisch aanvliegen? Het vraagt een heel andere manier van lesgeven, en is zeker niet makkelijk. In het begin hadden we hier te weinig aandacht voor terwijl de startvraag moet zijn: hoe organiseer je heel concreet dit onderwijsproces?”

Zaadjes planten

En maak daarnaast coaching vanaf het begin een speerpunt, adviseert Ronald. “We zetten hier de eerste twee jaar sterk in op brede ontwikkeling en maken hier veel tijd voor vrij. Kleine groepjes van zo’n twaalf tot veertien leerlingen hebben allemaal een vaste coach, die de leerlingen door en door kent. In deze groepjes worden ze drie uur per week begeleid en leren ze brede vaardigheden. Deze coaching is essentieel om leerlingen te helpen bij hun ontwikkeling, bij het uitzetten en volgen van hun eigen pad. Vragen als ‘wie ben ik’, ‘waar wil ik heen’ en ‘waar liggen mijn talenten en interesses’ zijn lastig te beantwoorden, daar hebben ze begeleiding bij nodig. Het blijft een lastige leeftijd hiervoor. Maar het zijn steeds zaadjes die je plant, ga je continue daarmee door dan blijven er langzamerhand dingen hangen."

Meer mogelijk dan je denkt

Wat Ronald betreft zou het heel waardevol zijn als scholen meer zouden uitwisselen over hun aanpak van en ervaringen met heterogene brugklassen en over succesfactoren en valkuilen. “Scholen en leraren die hiermee bezig zijn, kunnen denk ik heel veel van elkaar leren. Zelf hebben we bijvoorbeeld nog de vraag: hoe toetsen we in de brugklas, kan dit ook alleen formatief? Dit soort vragen kunnen we als sector samen beantwoorden. Er is ook best al wat vrijheid op dit vlak, er zijn al meer mogelijkheden om vorm te geven aan heterogene brugklassen en maatwerk, dan dat veel scholen denken.

Aandachtspunt is nog wel dat als scholen en docenten hiermee willen starten, dan zeker op het begin kleine klassen heel fijn zijn. Wij kunnen nu kleinere klassen realiseren met NPO-middelen, met subsidiegelden is dit wel te organiseren. Maar zonder structurele middelen hiervoor kan dit wel moeilijker worden in de toekomst.”