De Heemgaard: “Versneld vakken afsluiten en laten vallen in havo 3 verhoogt de motivatie”

“Vanzelfsprekend heeft deze situatie effect op de motivatie van een leerling”, zegt Evert Jan Meel, conrector van de afdeling havo van De Heemgaard in Apeldoorn. Hij merkte inderdaad een flinke dip in de motivatie van zijn derdejaars havoleerlingen in met name de tweede helft van het schooljaar. Daarnaast kampte de school met een laag bovenbouwrendement van de havo. Daarom bedacht Meel zes jaar geleden de havo 3-pilot Profileren & afsluiten.

Profileren en afsluiten

In het kort houdt de pilot het volgende in: in de eerste drie periodes van het derde leerjaar krijgen de leerlingen de noodzakelijke stof van havo 3. Na de derde periode kiezen leerlingen vier keuzevakken die ze laten vallen, omdat ze na hun profielkeuze in de bovenbouw deze vakken niet meer hebben. Vandaar ook de naam Profileren & afsluiten. Meel: “Deze aanpak heeft een ontzettend positief effect op de motivatie van leerlingen, zij zitten niet langer ‘opgescheept’ met vakken, waar ze geen interesse in hebben.”

De tijd die vrijkomt doordat leerlingen vier vakken minder volgen, ongeveer 8 à 10 uur per week, wordt geïnvesteerd in de vakken die de leerling wel meeneemt naar de bovenbouw. Bijna alle vakken krijgen er in de laatste periode een extra lesuur per week bij. Meel: “Deze tijd wordt besteed aan het verbreden en verdiepen van de stof van de vakken die de leerling houdt. Zo start hij met een stevigere basis in havo 4.” Ook wordt er in deze periode veel aandacht besteed aan ‘bovenbouwvaardigheden’: leerlingen leren studeren op de manier zoals dit in de bovenbouw gebeurt. De overgang van onderbouw naar bovenbouw wordt op deze manier minder groot voor de leerlingen. Dit heeft ook een blijvend positief effect in de bovenbouw, merkt de school. Aanzienlijk minder leerlingen blijven in de gehele bovenbouw zitten.

De overgang van onderbouw naar bovenbouw wordt op deze manier minder groot voor de leerlingen

Meer werkplezier docenten

Deze werkwijze vereist dat alle noodzakelijke stof voor havo 3 in slechts drie periodes gedoceerd wordt. Aanvankelijk plaatsten de docenten vraagtekens bij de haalbaarheid hiervan. Meel: “Ik heb hen toen geadviseerd om nog eens kritisch te kijken naar de stof en deze naast de verplichte kerndoelen te leggen. Moet je echt alles doceren?”
Hoewel het niet de aanleiding was voor de pilot, heeft het profileren en afsluiten ook een groot positief effect op de docenten: zij hebben in de vierde periode enkel leerlingen in de klas die bewust voor het vak gekozen hebben. Meel: “Je merkt dat de leerlingen meer gemotiveerd zijn voor de vakken die ze gekozen hebben, waardoor het werkplezier van de docent ook vergroot wordt.”

Tips

Meel heeft enkele tips voor scholen die hier ook mee aan de slag willen: “Betrek de roostermaker en de decaan vanaf het begin. De roostermaker moet namelijk zorgen voor een nieuw rooster voor de vierde periode en voor de decaan verschuift de piek: leerlingen moeten namelijk eerder over een profielkeuze nadenken. En, zorg voor goede communicatie richting de ouders en de leerlingen gedurende het gehele schooljaar.”
Inmiddels werkt De Heemgaard vijf jaar op deze manier. Het effect? Verhoogde motivatie van leerlingen én docenten, hogere ouder- en leerlingentevredenheid én een bovenbouwrendement van boven het landelijk gemiddelde. Meel: “Ik wist dat het een goed idee was, maar dat het enthousiasme onder de leerlingen en de docenten zo groot zou zijn, dat had ik niet verwacht.”

Vragen?

Heeft u vragen over doorstroom of andere maatwerkonderwerpen, neem dan contact op via maatwerk@vo-raad.nl.