Fusietoets wordt aangepast
De fusietoets wordt op een aantal punten anders ingericht. Dit schrijven de bewindspersonen van OCW in een brief aan de Tweede Kamer. De VO-raad ziet potentie in de aanpassingen, maar is van mening dat deze stappen nog onvoldoende zijn om scholen en schoolbesturen in krimpgebieden te helpen. Bovendien wordt in de brief aangekondigd dat ieder bestuur zich in de toekomst moet verantwoorden over de menselijke maat.
In het Regeerakkoord van dit kabinet staat: ‘In krimpgebieden moeten alle vormen van samenwerking mogelijk zijn. Denominatie noch fusietoets mag daarbij in de weg staan’. De aangekondigde maatregelen zorgen er weliswaar voor dat de fusietoets in een aantal gevallen lichter wordt, maar de toets blijft bestaan. De fusietoets zou volgens de VO-raad moeten worden afgeschaft, om de continuïteit en de kwaliteit van het onderwijs bij teruglopende leerlingenaantallen te kunnen waarborgen.
Een lichte en een zware toets
In de brief valt te lezen dat er in de toekomst onderscheid wordt gemaakt tussen een lichte en een zware toets, waarbij kritisch en uitgebreid wordt getoetst wanneer het moet, en een sneller traject wordt bewandeld wanneer dat kan. De lichte toets is een procedurele toets, waarbij DUO bekijkt of een schoolbestuur de juiste stappen heeft genomen. Om in aanmerking te komen voor deze lichte toets moet worden voldaan aan één van de volgende criteria:
- Voor een fusiebestuur geldt dat het marktaandeel onder de 50% moet blijven of onder de 35% in zeer sterk stedelijke gebieden. Ook mag de fusie niet meer dan 10 scholen betreffen.
- Voor een fusieschool geldt dat deze niet meer dan 3000 leerlingen mag tellen én niet meer dan 1000 leerlingen in één schoolsoort.
Daarnaast wordt de uitzondering gemaakt dat éénpitters in het vo - wanneer ze zich aansluiten bij een groot bestuur - ook in aanmerking komen voor de lichte toets als het marktaandeel van dit grote bestuur met niet meer dan 5% toeneemt. De toets kan in vier weken worden afgerond.
Alle overige fusies ondergaan de zware toets. Deze fusies worden beoordeeld door een adviescommissie. In de brief wordt niet langer gesproken over de CFTO, waardoor het voor de hand ligt dat hiervoor een nieuwe commissie wordt gevormd. Deze commissie oordeelt op basis van kwalitatieve en kwantitatieve criteria. Over significante belemmeringen, die in de huidige regeling een directe reden zijn om een fusie af te wijzen, wordt niet meer gesproken. De VO-raad denkt graag mee over de invulling van deze commissie en over de meer open criteria waarop deze commissie gaat toetsen.
Zorgplicht menselijke maat
Naast de al aangekondigde wijzigingen met betrekking tot de fusietoets, kondigen de bewindspersonen aan dat zij van plan zijn om een zorgplicht ‘Menselijke maat’ op te nemen in de wet. Iedere school en ieder schoolbestuur (los van het feit of ze fuseren of niet) moet zich dan in respectievelijk het schoolplan en het bestuursverslag verantwoorden over de manier waarop ‘de menselijke maat’ is geborgd. De medezeggenschap krijgt adviesrecht en de Onderwijsinspectie houdt (risicogericht) toezicht. Hiervoor is een wetswijziging nodig.
De VO-raad vindt het belangrijk dat alle leerlingen en medewerkers zich thuis voelen op een school en weten waar ze terecht kunnen. Wij zien ook dat hier op vrijwel iedere school aandacht voor is. De VO-raad heeft daarom vraagtekens bij deze zorgplicht en ziet het als een aanvullende administratieve last. Waarom voor alle scholen de lasten verzwaren?
Bovendien vraagt de VO-raad zich af of deze zorgplicht niet billijkt dat er grotere stappen worden gezet bij het uit de weg ruimen van de fusietoets. De VO-raad zal het wetstraject daarom kritisch volgen als het gaat om (1) de verhoging van administratieve lasten, (2) de operationalisering van de zorgplicht menselijke maat en (3) de link die gelegd kan worden met de versoepeling van de fusietoets.
Download de brief over de fusietoets in het onderwijs, die op 17 oktober 2016 naar de Tweede Kamer is gestuurd.