Masterclass Formatief Evalueren: “Laat scholen hun eigen keuzes maken”

Zo’n 35 schoolleiders en docenten hebben zich verzameld in Utrecht om de masterclass bij te wonen. Gerdineke van Silfhout, leerplanontwikkelaar bij SLO, trapt de bijeenkomst af met een kritische rondvraag: welk cijfer geeft men het huidige onderwijsstelsel, op een schaal van 1 tot 5? Uit de uitkomst, gemiddeld een 2,4, kan afgeleid worden dat de deelnemers zeker kansen voor verbetering zien. Dat sluit aan bij de analyse van de eerste spreker, Louise Elffers, lector Beroepsonderwijs Hogeschool van Amsterdam. Zij steekt van wal met de kernvraag of ons onderwijsstelsel nog wel toekomstbestendig is.

Vroege selectie en differentiatie nodig?

Aan de hand van ontwikkelingen in het onderwijs en de samenleving schetst Louise vervolgens hoe er een wereldwijde onderwijscompetitie is ontstaan. In de 21e eeuw volgen steeds meer mensen steeds meer onderwijs, stijgt de waarde van diploma’s steeds verder en is onderwijs een sterk bepalende factor in veel domeinen van het leven. Met als resultaat: een flinke opwaartse druk, ook op de overgang tussen primair en voortgezet onderwijs. Maar zijn vroege selectie en sterke differentiatie tussen sectoren wel nodig – of wenselijk – vraagt Louise zich af. Daar komt nog bij dat de belangen van scholen niet altijd hetzelfde zijn als die van leerlingen of hun ouders… Louise pleit voor flexibilisering en legt dit in handen van de scholen. De taak ligt vervolgens bij de overheid om dit te faciliteren, vindt zij: in de wetgeving, met meer ruimte voor de eigen keuzes van scholen, door het meer op één lijn brengen van scholen en leerlingen, en door het berekenen van rendement de juiste kansen te kunnen bieden.

Formatief toetsen als cyclisch proces

Daarna is het woord aan Dominique Sluijsmans, lector aan Hogeschool Zuyd op het gebied van Professioneel Beoordelen. Zij begint met de definitie van formatief toetsen, namelijk dat het hier om een cyclisch proces gaat van feedup, feedback en feedforward. Daarmee worden leerlingen niet meer beoordeeld naar een norm of naar een cohort, maar naar hun vooruitgang in vergelijking met hun eerdere prestatie. Aan de hand van zes kernvragen kan formatief toetsen structureel worden geïmplementeerd, vertelt Dominique. Zij noemt de visie, de structuur, de cultuur, de mensen, de middelen en het resultaat als elementen die centraal moeten staan bij de inbedding van formatief toetsen. Ten slotte stelt ze het belang van leiderschap in het implementatieproces aan de orde.

Afschaffen van cijfers

De bijeenkomst wordt afgesloten met een geanimeerde paneldiscussie, waar Louise Elffers, Dominique Sluijsmans en René Marneffe aan deelnemen. René Marneffe is afdelingsdirecteur van het Udens College, voorloper op het gebied van maatwerk met onder meer brede brugklassen, plusklassen en een doorlopende leerlijn. In de gesprekken komt herhaaldelijk naar voren dat het bepalen van het doel bij toetsen van essentieel belang is. Dominique: “Het doel is niet het afschaffen van cijfers; vraag je af of de toetsingsvorm die je hanteert nog wel past bij wat je wilt meten. Wat wil je dat leerlingen bereiken of leren?” En met die vraag in het achterhoofd kunnen de aanwezigen weer terug op hun school flink aan de slag.