Resultaten van het Leernetwerk Verbeteren interne doorstroom

Deelnemers kregen ook presentaties van andere scholen die eerder een succesvolle ommezwaai hadden gemaakt. Welke aanleiding hadden scholen voor deelname aan het leernetwerk? Wat hebben ze geleerd en hoe gaan ze dit borgen? En welke gouden tip hebben ze voor andere scholen?

Aanleiding: het kan beter

Het feit dat je al veel goed doet, betekent niet dat je niks meer kunt bijleren als school. Dit werd al meteen in de eerste bijeenkomst duidelijk; sommige deelnemende scholen hadden al jaren ervaring met een zeer gestructureerd proces van gegevensverzameling, probleemanalyse en implementatie. Andere scholen waren meer zoekend en wilden vooral ook van anderen leren.

Aanleiding voor veel scholen was dat de doorstroom onder de norm van de inspectie of de eigen standaard kwam of dreigde te komen. Scholen constateerden bijvoorbeeld met name veel afstroom in de overgang van de onder- naar de bovenbouw en hadden soms bepaalde ideeën over de oorzaak. Aanvankelijk zochten maar weinig scholen in de leernetwerken naar manieren om meer leerlingen te laten opstromen.

Probleemanalyse: meer grip op complexiteit

Bij tegenvallende doorstroomcijfers gaat het vaak om een complexe problematiek. Om daar meer grip op te krijgen, zijn de deelnemers in de leernetwerken gestart met een nadere probleemanalyse. Relevante vragen daarbij zijn onder meer: in welke klassen valt doorstroom tegen, is dat elk schooljaar hetzelfde, voor welke vakken halen afstromers onvoldoendes? Ook hebben de scholen gekeken naar kenmerken van afstromende leerlingen. Zijn dit bijvoorbeeld leerlingen met een laag schooladvies of leerlingen die maar net over zijn gegaan?

Tijdens de bijeenkomsten werden meer dan eens ‘mythes’ ontkracht. Het is lang niet altijd zo dat de leerlingen die afstromen, de leerlingen zijn die in het jaar ervoor lage scores haalden of de leerlingen met een laag schooladvies of lage eindtoetsprestaties. Het gaat vaak om persoonlijke factoren, zoals de motivatie van een leerling, die zorgen voor een dip in de schoolloopbaan.

De uitgebreide probleemanalyse heeft de scholen handvatten gegeven om op zoek te gaan naar oorzaken voor tegenvallende doorstroom. Deelnemende scholen hebben ontdekt dat er (zelfs binnen hun eigen school) niet één oorzaak is voor tegenvallende doorstroom, maar dat er meerdere factoren spelen zoals motivatie en persoonlijke omstandigheden van leerlingen en kwaliteitsverschillen tussen docenten. Unaniem zijn scholen tot het inzicht gekomen dat het van belang is doorstroomgegevens structureel te analyseren.

De doorstroominformatie moet niet slechts een keer per jaar inzichtelijk worden gemaakt, maar op verschillende momenten in het jaar moeten rapportages beschikbaar worden gesteld aan teamleiders en docenten; alleen dan kan er tijdig geconstateerd worden of er moet worden ingegrepen.

Acties en borging: aan de slag

Er zijn veel acties denkbaar die scholen kunnen ondernemen om hun doorstroom te verbeteren. In de netwerkbijeenkomsten hebben scholen van gedachten gewisseld over voor- en nadelen van verschillende acties en over de concrete uitwerking en implementatie van acties. Voor welke acties een school kiest, is uiteraard afhankelijk van de uitkomsten van de probleemanalyse, maar natuurlijk ook van de bestaande praktijk op een school. Voorbeelden van acties van de deelnemers aan de leernetwerken zijn:

• “We gaan een extra programma uitwerken voor het laatste deel van het schooljaar voor leerlingen die dreigen uit te vallen om zo onnodige afstroom te voorkomen.”
• “Dakpanklassen zijn een aandachtspunt. De school kiest nu veilig bij de plaatsing van leerlingen om afstroom te voorkomen. Vraag is of dat de beste oplossing is voor de leerling.”
• “Wij gaan verder bekijken of we in onze gemengde brugklas gaan lesgeven op het hoogste of het laagste niveau en wel of geen homogene brugklassen meer willen.”
• “We gaan investeren in de leerling zodat deze meer verantwoordelijk wordt voor het eigen leerproces. Dat doen we onder meer door ambitiegesprekken van de mentor met de leerlingen en keuzewerkuren.”
• “We hebben leerlinggeleide voortgangsgesprekken ingevoerd om het eigenaarschap voor het leerproces en de resultaten meer bij de leerlingen te leggen. Ook hebben we het mentoraat uitgebreid om te investeren in de relatie docent-leerling-ouder.”
• “Misschien moet er minder vanuit het bestaande systeem gedacht worden en moeten we een omslag maken van meetbaar naar merkbaar, zodat inzichtelijk gemaakt kan worden over welke vaardigheden leerlingen beschikken.”

De laatste bijeenkomst van de leernetwerken is inmiddels achter de rug. Hoe gaan de deelnemende scholen het geleerde borgen in hun school? Hiervoor zijn volgens hen twee zaken van groot belang: beleggen van de dataanalyse bij deskundige personen en betrokkenheid van het hele team.

• “We zijn overtuigd van de noodzaak van een goede kwaliteitsmedewerker.”
• “We gaan formatie vrijmaken voor docenten die als taak krijgen om de voor doorstroom relevante gegevens van onze school te verzamelen en analyseren, een onderzoeksteam doorstroom.”
• “Betrek alle collega’s vanaf het begin. Zorg voor bewustwording.”
• “Zorg voor bewustwording bij docenten. Data helpt daarbij.”

Tips voor andere scholen

Geen enkele school is hetzelfde en iets wat op de ene school werkt, werkt niet per definitie ook op een andere school. De deelnemers aan de leernetwerken hebben daarom geen panklare oplossingen voor het verbeteren van interne doorstroom. Wel hebben zij tips voor andere scholen die hiermee aan de slag willen.

• “Gebruik harde data om beslissingen met betrekking tot verbeteringen te onderbouwen en personeel in beweging te krijgen. Laat gespecialiseerde docenten de data verzamelen en dit zonder waardeoordeel delen met de betreffende docenten en leidinggevenden.”
• “Ga kijken bij diverse succesvolle scholen of nodig ze uit bij jou op school.”
• “Neem deel aan (leer)netwerken, zodat je merkt dat vragen die op je eigen school leven, ook op andere scholen spelen. De oplossing die een andere school kiest, hoeft niet gelijk de jouwe te zijn, maar het kan je wel helpen in het denkproces en leiden tot een meer geoptimaliseerde aanpak voor je eigen school.”