Blog Henk Hagoort: Wat meer ruimte en vrijheid

Wat mij het meest opvalt is de enorme verwevenheid met de politiek in het vo. Wanneer je uit het hbo komt is het echt even wennen dat de overheid tot diep in het primaire proces invloed heeft. De kerndoelen en eindtermen worden door de Tweede Kamer vastgesteld en OCW stuurt – vaak met subsidies – rechtstreeks inhoudelijk projecten aan zoals het ontwikkelen van de Nieuwe Leerweg. In het hoger onderwijs zou dat ondenkbaar zijn. Het heeft natuurlijk te maken met de leerplicht voor jongeren en de grondwettelijke verantwoordelijkheid van de overheid voor het funderend onderwijs. Toch is het even wennen wanneer je vanuit het hbo gewend bent dat opleidingen zelf in overleg met het werkveld hun eindtermen vaststellen en daarmee de inrichting van het curriculum vrij is.

De invloed van de overheid leidt in het vo ook tot een nauwere verwevenheid tussen politiek en sector. Enerzijds wil je als sector zo vroeg en zo veel mogelijk meepraten met wat OCW van plan is en tegelijk moet je als sector soms bewust afstand nemen wanneer die plannen niet goed zijn. Dat spel van afstand en nabijheid is in het vo best lastig.

In het hoger onderwijs komt de inspectie nooit langs om de kwaliteit van het onderwijs te beoordelen. Een groot verschil met het vo. Kwaliteitszorg is in het hoger onderwijs de verantwoordelijkheid van de sector zelf en geregeld via visitaties en accreditaties. Binnen de hogescholen borgen onafhankelijke examencommissies de kwaliteit van de toetsing.

Een laatste verschil is dat er in het hoger onderwijs, juist omdat er geen landelijk vastgestelde kerndoelen zijn, ook bijna geen door uitgevers ontwikkelde methodes zijn. In de regel ontwerpen teams van docenten zelf het curriculum vaak via een curriculumcommissie binnen de opleiding.

De rode draad is dat het hoger onderwijs meer vrijheden kent, wat alles te maken heeft met de academische vrijheid die in de Wet op het hoger onderwijs wordt geborgd. Ik zou het vo af en toe wat meer van die vrijheid en ruimte gunnen. Hoe lastig ook. Daar hoeven niet altijd eerst de regels vanuit de overheid voor te veranderen. Ik heb de afgelopen weken mooie voorbeelden gezien van scholen die de kerndoelen en eindtermen als uitgangspunt nemen en niet de methodes die de uitgevers daarop baseren. Dan blijkt er opeens meer ruimte te ontstaan voor een eigen en vrijere invulling van het curriculum. En dat brengt niet alleen minder studiedruk voor leerlingen met zich mee maar vaak ook meer werkplezier voor de docenten.

Henk Hagoort