Actie vereist: aanpassen klokkenluidersregeling
Sinds 2019 is er een nieuwe Europese richtlijn die klokkenluiders beter moet beschermen. Deze geldt voor het onderwijs per 17 december 2021. De aanleiding voor deze richtlijn was dat niet elke Europese lidstaat regelgeving had om klokkenluiders te beschermen.
De strengere eisen aan de interne meldprocedure betekent dat deze ook open moeten staan voor het melden van informatie over inbreuken op het recht van de Europese Unie. De richtlijn is niet meteen overgenomen in Nederlands recht maar had wel al directe werking voor werkgevers in het publieke domein. Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden. Een belangrijk gevolg van de richtlijn en dus ook van de wet is dat klokkenluiders niet meer verplicht zijn om kwesties eerst intern (bij de werkgever) te melden, maar er ook voor kunnen kiezen die extern te melden (bij een autoriteit) of zelfs direct een kwestie openbaar te maken.
Het model klokkenluidersregeling is conform die wet aangepast in 2023. Daarnaast is de regeling ook aangepast zodat samenwerkingsverbanden passend onderwijs VO gebruik kunnen maken van die regeling. De Commissie melden van een misstand en inbreuk op het Unierecht, ondergebracht bij Stichting Onderwijsgeschillen, is daarmee ook opengesteld voor ouders en leerlingen die onderdeel zijn van een samenwerkingsverband en een melding willen maken.
Gevolgen voor werkgevers
Bovenstaande heeft gevolgen voor werkgevers. De belangrijkste veranderingen zijn:
- De onderwerpen waarover melding kan worden gemaakt is uitgebreid met het zogenaamde Unierecht.
- De doelgroep is breder en omvat naast werknemers voortaan ook stagiairs, sollicitanten, aannemers etc.
- De omgekeerde bewijslast – van melder naar werkgever.
- Vrijwaring van melder in gerechtelijke procedures.
- Direct extern melden (bij o.a. het Huis voor Klokkenluiders danwel Stichting Onderwijsgeschillen) is mogelijk. Voorheen moest er eerst intern melding worden gemaakt, hetgeen nog steeds de voorkeur heeft. De verplichte interne melding is dus geschrapt uit de ‘oude’ regeling.
- Bescherming van de identiteit (privacy) van de melder.
- Er is een uitgebreide meldprocedure, met daarin aandacht voor:
- Mogelijkheid tot zowel mondelinge als schriftelijke melding
- Ontvangstbevestiging
- Feedback
- Registratieplicht van mondelinge meldingen, conform de wet bescherming klokkenluiders
Inbreuken op het Unierecht
Nieuw in de regeling zijn de inbreuken op Unierecht. Het gaat dan om bepaalde richtlijnen of verordeningen op specifieke gebieden van het Unierecht. Dat zijn:
- overheidsopdrachten;
- financiële diensten, producten en markten, voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering;
- productveiligheid en productconformiteit;
- veiligheid van het vervoer;
- bescherming van het milieu;
- stralingsbescherming en nucleaire veiligheid;
- veiligheid van levensmiddelen en diervoeders, diergezondheid en dierenwelzijn;
- volksgezondheid;
- consumentenbescherming;
- bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen;
- inbreuken waardoor de financiële belangen van de Unie als bedoeld in artikel 325 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie worden geschaad;
- inbreuken in verband met de interne markt (als bedoeld in artikel 26, tweede lid, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie).
Model klokkenluidersregeling
Indien u gebruik heeft gemaakt van de modelklokkenluidersregeling van de VO-raad, is uw regeling niet meer up-to-date met de laatste wetgeving. U kunt de modelregeling 2023 gebruiken om deze te actualiseren. Daarnaast is het nu ook mogelijk voor samenwerkingsverbanden om de modelregeling te gebruiken. Vervang daarom uw huidige regeling met behulp van de modelklokkenluidersregeling van de VO-raad. Door dit reglement over te nemen voldoen werkgevers in het voortgezet onderwijs.
Overige informatie
Op de website van het Huis voor Klokkenluiders staat informatie over de wet- en regelgeving rondom klokkenluiders.
Werkgevers wordt gevraagd na publicatie van het reglement de eigen klokkenluidersregeling te wijzigen. Voor vragen kunt u terecht bij de juridische helpdesk, via juridischehelpdesk@vo-raad.nl.
Het hebben van een klokkenluidersregeling is, vanwege het grote belang dat we hechten aan een goede rechtsbescherming voor klokkenluiders, één van de pas toe-bepalingen (en daarmee een lidmaatschapseis) uit de code goed onderwijsbestuur van de VO-raad.
