Inspectie roept op tot aandacht voor onbenut talent in samenleving

De samenleving van nu stelt hoge eisen aan de veerkracht en weerbaarheid van leerlingen; zeker in een tijd waarin de democratische waarden wereldwijd onder druk staan en maatschappelijke problematiek in volle vaart met de leerlingen de school en de klas inkomen. “Docenten, schoolleiders en bestuurders verdienen steun bij de uitdagende opgave om te zorgen voor rust, verdraagzaamheid en een respectvolle dialoog”, schrijft Inspecteur-generaal Alida Oppers in haar voorwoord.

Voorzitter van de VO-raad Henk Hagoort zegt in reactie op de Staat: “De inspectie legt terecht de nadruk het belang van weerbaarheid van toekomstige generaties leerlingen. Het is aan besturen en onderwijspersoneel om een veilige oefenplaats te blijven creëren waarin leraren en leerlingen in alle vrijheid complexe maatschappelijke gesprekken kunnen voeren. Dit vraagt niet alleen veel van besturen en onderwijspersoneel, maar ook van de omgeving van de leerling en de samenleving als geheel.”

Scholen 'worstelen' met burgerschapsopdracht en missen houvast

De inspectie ziet dat veel scholen worstelen met de invulling van de wettelijke burgerschapsopdracht. Bij de steekproefonderzoeken in het voortgezet onderwijs kreeg bijna 65% van de scholen hiervoor een herstelopdracht. De inspectie concludeert daarbij ook dat dit niet betekent dat er weinig aandacht voor is, maar dat op veel scholen het burgerschapsonderwijs niet doelgericht, samenhangend en herkenbaar is. De VO-raad wijst op het belang van heldere kerndoelen voor burgerschap, die binnenkort beschikbaar komen. Daarmee wordt duidelijk over welke kennis en vaardigheden leerlingen moeten beschikken. Het feit dat bijna tweederde van de scholen een herstelopdracht krijgt, laat zien dat de wettelijke burgerschapsopdracht die er nu ligt onvoldoende houvast biedt bij het inrichten van het burgerschapsonderwijs. Ook is het niet duidelijk wanneer scholen nu wel en niet aan de wet voldoen; de scheidslijn is dun.

De VO-raad vindt het daarom ook niet opportuun dat de inspectie vanaf 1 augustus 2025 de standaard OP0 gaat beoordelen. De VO-raad heeft in 2023 veel kritiek geuit op het tussentijds en overhaast toevoegen van de standaard OP0 aan het onderzoekskader, ook gezien de grote overlap met de standaard OP1. We pleiten om een dergelijk ingrijpende wijziging mee te nemen bij de herziening van het Onderzoekskader 2027.
 

Kwaliteitszorg op middelbare scholen behoeft aandacht  

Het steekproefonderzoek van de inspectie laat ook zien dat in het voortgezet onderwijs de kwaliteitszorgstandaarden veel vaker als onvoldoende beoordeeld zijn dan in het po en het (v)so. Meestal betreft het een onvoldoende op één van de drie standaarden; bij 11% van de scholen is het gehele stelsel van kwaliteitszorg onder de maat. Dit blijft nog steeds indicatief want pas over 1 jaar zijn de steekproeven omvangrijk genoeg om een betrouwbaar beeld te hebben van het po en over 3 jaar van het (v)so en het vo. Om besturen en scholen te helpen bij het verbeteren van de bestuurlijke kwaliteit is recent de handreiking 'Bestuurlijke kwaliteitszorg in het vo’ verschenen. Dit is een coproductie van de VO-raad en Leren Verbeteren en onderdeel van de werkagenda  'Bestuurlijke kwaliteit' van de VO-raad.   

In de Staat van het Onderwijs zijn er de gebruikelijke aandachtspunten waar het onderwijs nog het een en ander te doen staat. Zo blijven de reken- en taalprestaties van vooral de vmbo-basis- en kaderleerlingen onder het verwachte niveau.

Examencijfers in de lift   

De inspectie gaat in de Staat alleen in op de examenresultaten voor Nederlands en wiskunde. In vergelijking met 2023 behaalden leerlingen in 2024 op bijna alle afdelingen vaker een voldoende voor het CE Wiskunde. Ook behaalden vmbo-/g/t-, havo- en vwo-leerlingen vaker een voldoende op het CE Nederlands. Bij het vmbo-b en vmbo-k is het beeld omgekeerd en slaagden er meer leerlingen met een onvoldoende voor Nederlands. Het zou wat de VO-raad betreft goed zijn als de inspectie verder kijkt dan alléén Nederlands en wiskunde/rekenen en bijvoorbeeld ook het vizier op de praktijkvakken legt. Daarmee komen de talenten van de vmbo b/k-leerlingen beter tot hun recht.

Uit de examenmonitor 2024 blijkt dat de examenresultaten van leerlingen een positieve tendens vertonen. De slagingspercentages zijn bijna weer op het niveau van voor corona. In examenjaar 2024 slaagde 91,4% van alle kandidaten voor het eindexamen. Dat is 1,9 procentpunt hoger dan in het vorig schooljaar en 0,6 procentpunt lager dan in 2019.

Eigen reflectie van de inspectie   

In deze Staat reflecteert de inspectie op wat het onderwijs te doen staat en ook op de wijze hoe de inspectie zelf daaraan kan bijdragen. De VO-raad waardeert de opstelling van de inspectie en pakt de handschoen graag op om gezamenlijk te kijken op welke wijze toezicht kan bijdragen aan een duurzame kwaliteitsversterking in het onderwijs. De VO-raad is positief over de opening die de inspectie biedt om te gaan werken met een genuanceerder kwaliteitsprofiel en de bereidheid om de oordeelsvorming op een andere leest te schoeien.