Onderwijsregio’s: een eerste beeld
Besturen in het voortgezet onderwijs hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een regionaal dekkend, kwalitatief hoogstaand en divers onderwijsaanbod. Binnen onderwijsregio’s wordt de regionale samenwerking bestendigd en worden afspraken gemaakt om gezamenlijk de verantwoordelijkheid te nemen om duurzaam in te spelen op de huidige arbeidsmarktproblematiek. Vooruitlopend op de ambitie om in 2025 een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s te hebben, zijn in mei 2023 29 voorloper-regio’s (27 officiële regio’s en 2 in oprichting) van start gegaan. In 19 voorloper-onderwijsregio’s neemt het voortgezet onderwijs deel.
De VO-raad staat in nauw contact met de onderwijsregio’s en betrokken partijen. Daarnaast denken gremia van de VO-raad, waaronder de themacommissies 'Professionele schoolorganisatie' en 'Bestuurlijke en regionale samenwerking' mee op de thematiek. Met deze input vormen we binnen de vereniging een beeld van de huidige stand van zaken in de regio’s en voeren we hierover het gesprek met (landelijke) partners.
Signalen uit de regio/sector
Er gebeurt veel in en rondom onderwijsregio's. Hoewel duidelijk is dat vraagstukken veelal regionaal bepaald zijn, horen we dat een aantal onderwerpen in het bijzonder aandacht behoeft.
- De definitie van een lerende aanpak wordt door alle partijen veel genoemd als het gaat om de wijze waarop we willen komen tot onderwijsregio’s. We zien dat de lerende aanpak op uiteenlopende manieren geïnterpreteerd wordt. We zien ook dat de lessen uit de lerende aanpak niet volledig gebruikt kunnen worden voor de regeling van 2025 die binnenkort al vormgegeven gaat worden; we zijn immers nog maar net begonnen. De VO-raad zet zich ervoor in de lerende aanpak te bewaken en om de lessen die we onderweg met de sector opdoen volledig te benutten alvorens definitieve besluiten te maken over de vorm en inhoud van de onderwijsregio's.
- De plek van Samen Opleiden & Professionaliseren in de onderwijsregio vormt voor veel regio’s nog een belangrijk vraagstuk.Binnen een onderwijsregio zijn vaak meerdere partnerschappen actief; bovendien opereren zij vaak over de grenzen van de onderwijsregio's heen. De bedoeling is dat de partnerschappen op zorgvuldige wijze opgenomen worden in onderwijsregio’s. De huidige subsidieregeling heeft ertoe geleid dat de focus meer lag op het effect van de geografisch afbakening van de onderwijsregio's in plaats van een inhoudelijke benadering over de plek en toekomst van het samen opleiden en professionaliseren in de onderwijsregio.
- De zoektocht naar passende governance-vormen voor de onderwijsregio’s speelt in bijna alle regio's.Regio’s zijn op zoek naar een vorm van governance die bij hen past en die onderlinge samenwerking rondom de opgave met een groot aantal spelers organiseert. Daarbij is het de wens om te komen tot een samenwerkingsvorm die meer bestuurlijke drukte voorkomt (of zelfs vermindert) en toch stevig genoeg is om bindende afspraken te maken en financiële middelen regionaal te stroomlijnen. Daarnaast is het ook de bedoeling om de beroepsgroep hier een goede plek in te geven. Ook dit laatste punt vraagt de nodige aandacht.
- Focus op de inhoud en de doelstelling van de onderwijsregio's is nodig. Regionale samenwerking staat of valt met een gezamenlijk doel. De planvorming rondom de subsidieaanvraag heeft veel inzet van tijd en energie gevraagd van de voorlopers. Nu de subsidieaanvragen eind oktober jl. zijn ingediend, is het tijd om de focus te verplaatsen naar de inhoud, namelijk het echt integraal (kunnen) aanpakken van arbeidsmarktvraagstukken. Ook zal het niet alleen moeten gaan om het creëren van een optimale arbeidsmarkt, maar ook om hoe besturen en scholen kunnen omgaan met de bestaande en oplopende personeelstekorten.
- De tijdslijn is ambitieus. De ambitie van het werkplan van de lerarenstrategie is om in 2025 een landelijk dekkend netwerk te hebben van bovensectorale onderwijsregio’s. De afgelopen maanden hebben laten zien hoeveel inzet er al nodig is om met één of soms twee sectoren stappen te zetten.
- De subsidieregeling van 2024 heeft duidelijke effecten gehad op de vorming van onderwijsregio’s. Sommige regio’s hebben de subsidieregeling ervaren als een noodzakelijke stok achter de deur, tegelijk wordt aangegeven dat de subsidieregeling ook prikkels bevat met ongunstige of soms ook tegenovergestelde effecten. De VO-raad is al deze signalen aan het ophalen en gaat zich actief in gesprek wat dat betekent voor 2025 en verder.
Onze inzet in de komende periode gaat daarom naar zowel verdieping op deze onderwerpen als om op alle relevante tafels het gesprek hierover aan te (blijven) gaan.
Ondersteuning onderwijsregio’s
De voorloper-regio’s worden in de uitvoering van hun plannen ondersteund door de Realisatie Eenheid (RE). De RE doet dit in opdracht van het bestuurlijk overleg dat gevormd wordt door het ministerie van OCW, de vijf sectorraden en de georganiseerde beroepsgroepen. In de komende periode focust de RE zich op de kennisdeling tussen regio’s en op één op één begeleiding. Centraal staan daarbij de vijf inhoudelijke thema’s werven, matchen, opleiden begeleiden en professionaliseren. Daarnaast wordt gewerkt aan de opschaling naar een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s.
De VO-raad zal in 2024 een aanvullend ondersteuningsaanbod aanbieden op het gebied van regionale samenwerking bij arbeidsmarktvraagstukken voor zowel voorlopers als niet voorlopers. Voor signalen, vragen en opmerkingen kun je terecht bij Karola Vos (karola.vos@vo-raad.nl).
