Meer betekenis aan leren geven
Betekenisvol leren is de basis van het innovatieve daltononderwijs waarmee het Metropolis Lyceum in schooljaar 2023-2024 is gestart. “Al tijdens de ontwikkeling van dit daltonconcept dachten we na over een efficiëntere invulling van de onderwijstijd”, vertelt Anne. “We werken gedurende een schooljaar in vijf periodes waarin steeds een thema centraal staat. Om het onderwijs inhoudelijk vorm te geven, hebben we voor leerdoeldenken gekozen om het lesprogramma op te bouwen. De leraren kijken welke leerdoelen elkaar overlappen en hoe ze de lesstof vakoverstijgend rondom dat thema kunnen aanbieden. Dat kunnen ook minder voor de hand liggende combinaties zijn zoals kunst en wiskunde. Zo geven ze in teams van drie of vier leraren meer betekenis aan het leren.”
Samen met onderwijsontwikkeling bezig zijn
Lesgeven in blokken zorgt volgens Anne voor een duidelijke structuur. “Er zijn geen versplinterde tussenuren meer en dit jaar zijn er nauwelijks lessen uitgevallen. Bovendien stelt het de leraren in staat om samen in het tiende blok met onderwijsontwikkeling bezig te zijn. We hebben tijd toegekend aan de vakken en de leraren krijgen veel autonomie om die tijd in te vullen. Aan de achterkant is het gewoon een lessentabel en aan de voorkant bieden we de leraren dus veel vrijheid. Ze weten wanneer ze elkaar kunnen vinden om samen te ontwikkelen, de lessen voor te bereiden en te reflecteren. Die samenwerking mogelijk maken, is misschien nog wel belangrijker dan individuele uren faciliteren.”
Er zijn geen versplinterde tussenuren meer en dit jaar zijn er nauwelijks lessen uitgevallen.
Tijd om te groeien
Voordat een nieuwe periode begint, gaat het lerarenteam in een ontwikkelsessie aan de slag met het thema, de leerdoelen en het rooster. Volgens Anne is het concept zo ontwikkeld dat iedereen de tijd krijgt om er erin te groeien. “Vorig jaar waren het nog maar gedachten op papier en nu maken we samen betekenisvol onderwijs”, zegt ze. “Het hoeft niet in één keer helemaal goed te gaan, de leraren volgen trainingen en we stimuleren de samenwerking. Ook kijkt één van onze wiskundedocenten als toets- en curriculumexpert mee met de opbouw van het lesprogramma. Zo zorgen we ervoor dat alle kerndoelen aan bod komen. Hoe we het nu doen, is niet per se het eindpunt. We zijn echt met elkaar in ontwikkeling en kijken steeds hoe het nog beter kan.”
Deborah, moeder van leerling Carinho: “De manier van lesgeven, motiveert”
“Ik merk dat ze op het Metropolis Lyceum duidelijk leren waarom het belangrijk is om te leren. Ze doen veel projecten buiten en gaan naar musea of naar een filmfestival. Carinho heeft echt zin om naar school te gaan en de manier van lesgeven motiveert hem. De leerlingen werken veel samen en passen toe wat ze leren. Carinho is drie keer per week tot 16.00 uur op school, maar krijgt dan ook tijd om huiswerk te maken. Ook wordt er goed op hem gelet en als er iets aan de hand is, hebben de leraren dat snel in de gaten. Dat is een fijn gevoel.”
Leerling Ties: “De slogan van de school is midden in de wereld en dat zie je in alle vakken terug”
“Het is niet alleen maar zitten en ‘boek open op deze bladzijde’. We doen allemaal leuke projecten waarin we moeten samenwerken. Ik vind het ook leuk dat ik moet leren om me aan te passen aan andere kinderen. De laatste week van een periode is een MIX-week en dat noem ik ‘leuke-dingen-week’. We hebben een keer een speurtocht gedaan met aanwijzingen in alle talen en we hebben ook al eens een ‘youseum’ gemaakt, dat ging over wie je bent. De slogan van de school is midden in de wereld en dat zie je in alle vakken terug.”
Vakoverstijgend lesgeven in een team: zo gaat dat in de praktijk
Sanne Kosterman (wiskunde), Jens Appelo (geschiedenis en aardrijkskunde) en Laura Rodenhuis (Midden in de wereld) geven vakoverstijgend les in hetzelfde team. Ze vertellen hoe ze dat ervaren.
Door deze manier van lesgeven, benutten jullie de onderwijstijd efficiënter. Hoe is dat?
Jens: “Het levert veel rust op. We werken samen aan opdrachten waarmee we meer betekenis aan de lesstof geven. Daarover sparren is waardevol. We leren de leerlingen vanuit verschillende vakken op een andere manier naar de wereld te kijken. Met elke stap die we zetten, zijn we bezig met de vraag ‘wat is goed onderwijs?’.”
Laura: “In het onderwijs gaat het vaak over betekenisvol leren, en dat vraagt om rigoureuze aanpassingen. Scholen lopen snel tegen tijdgebrek aan. Wij weten dat we elkaar op donderdagmiddag kunnen vinden om met onderwijsontwikkeling bezig te zijn want die tijd is in ons rooster geblokt. Lesgeven in blokken van drie uur betekent ook dat je de lestijden, de methodes en de lesboeken moet durven los te laten. Dat is niet voor iedereen even makkelijk.”
Sanne: “Het voordeel is dat je meer de diepte kunt ingaan en mooie verwerkingsopdrachten kan laten maken. Het is ook even wennen dat we lesgeven aan alle onderwijsrichtingen door elkaar heen. Leerlingen zien daardoor geen onderscheid tussen vmbo of vwo en leren elkaar kennen terwijl dat anders misschien niet zou gebeuren. En zo gaat het natuurlijk ook in de echte wereld.”
Lesgeven in blokken van drie uur betekent ook dat je de lestijden, de methodes en de lesboeken moet durven los te laten.
Hoe bereiden jullie je lessen voor?
Laura: “Voordat een nieuwe periode begint, kijken we eerst met het hele team in een ontwikkelsessie welke leerdoelen elkaar overlappen en met welke vakken we vakoverstijgend invulling aan het thema kunnen geven.”
Sanne: “De vakdocenten met de grootste overlappende leerdoelen gaan vervolgens in een miniteam met elkaar brainstormen over het lesprogramma.”
Jens: “Dat ontwikkelen is veel werk, maar ook het allerleukst. Er ontstaat veel creativiteit en het is ook nog eens leerzaam. Bovendien is het veel efficiënter dan proberen je les in een tussenuur voor te bereiden. We benutten de tijd dus beter.”
Hoe ziet die samenwerking er concreet uit?
Jens: “Het thema van de vorige periode was ‘Amsterdam’ en ik wist meteen dat ik een buurtonderzoek wilde laten uitvoeren waarbij de leerlingen allerlei socio-demografische kenmerken moesten achterhalen.”
Sanne: “Dan kom je bij mijn vak al snel uit bij wiskundige diagrammen waarin ze hun bevindingen moeten verwerken. Dat bouw ik dan op door dat eerst met ze te oefenen.”
Laura: “Ook moesten de leerlingen leren hoe ze een goed bronnenonderzoek uitvoeren, hoe ze interviewen en hoe ze mensen kunnen aanspreken. Het kost vooral tijd om te bedenken hoe je de leerdoelen laat terugkomen. Je moet ruimte in je hoofd hebben om dat proces te starten. Dat is echt met elkaar ontwikkelen.”
Jens: “Ook stemmen we elke week met elkaar af hoe het gaat en waar de leerlingen staan. We monitoren de voortgang en krijgen natuurlijk ook feedback van de leerlingen zelf. En tijdens de lessen kijk je ook hoe je kunt differentiëren. De volgende stap is echt maatwerk.”
Wat merken jullie bij de leerlingen?
Sanne: “Ze zeggen dat ze anders leren. En omdat ze niet per definitie uit een boek leren, hebben ze niet altijd door dat we de vakinhoud in zo’n project verwerken.”
Jens: “Ik had verwacht dat het verwarrend zou zijn voor de leerlingen, maar het is vooral voor ons ingewikkeld. Je moet ervoor zorgen dat jouw gedeelte in het lesprogramma tot zijn recht komt, zonder dat je je eigen lesje draait. De leerlingen hebben feilloos door bij wie ze met vragen of voor hulp moeten zijn.”
Laura: “Dat ze wel leren, maar niet denken dat ze met een specifiek vak bezig zijn, is het ultieme doel. Jij bent als leerling onderdeel van die wereld, ga maar oefenen met de tools die wij je via verschillende vakken meegeven. Vanuit mijn vak ‘Midden in de wereld’ vind ik dat een mooie gedachte.”