Meer zelfstandigheid door coaching op De Ring van Putten

In deze video vertellen rector Jeroen Werleman en coach en leraar aardrijkskunde Marloes Willemstijn wat de transitie inhoudt [zie ook kader] en wat het de leerlingen en leraren, gelijk in het begin van de ontwikkeling al, opleverde.

Enkele jaren na de video gaan Marloes en Jeroen dieper in op hun aanpak, waar ze tegenaan liepen en hoe de situatie nu is. Want, werkt het nieuwe systeem goed? Jeroen: “Onze uitgangspunten zijn nog steeds hetzelfde als toen de video werd gemaakt. We willen wendbare leerlingen afleveren die kunnen inspelen op de veranderingen waar ze in hun latere leven mee te maken krijgen. Dat ze weten wat hun sterke en zwakke punten zijn, dat ze doelen kunnen stellen en een route kunnen uitstippelen om die doelen te bereiken. Dit is het eerste jaar sinds de invoering van ons nieuwe systeem dat we werken zonder coronabeperkingen. Daardoor zien we eigenlijk nu pas welke zaken er nog niet zo goed lopen en daarmee gaan we aan de slag.”

Gestuurde keuzevrijheid

Eén van de elementen van het nieuwe systeem is een vernieuwde dagindeling (zie afbeelding) om de leerlingen meer keuzevrijheid te geven. Dat loopt nog niet soepel voor alle leraren. Marloes: “In de bovenbouw waar ik aardrijkskunde geef, volgen leerlingen allemaal hun eigen rooster. Mijn vakuur, waarin leerlingen meer begeleiding kunnen krijgen, vindt vaak in de middag plaats in een clusteruur met leerlingen uit meerdere klassen. In deze laatste ‘band’ (zie afbeelding) worden vaak ook keuzeuren en talentlessen aangeboden. Dan komt mijn vakles vaak op de tweede of derde plaats. Het zou fijn zijn als leerlingen meer ruimte hebben om ook uit alle vakuren die aangeboden worden, kunnen kiezen.” Jeroen: “Een punt van aandacht is hoe we ervoor zorgen dat de leerlingen de juiste keuzes maken die aansluiten bij hun behoeften en doelen. We merken dat brugklasleerlingen, die gestart zijn in dit systeem vanzelfsprekend hiermee omgaan. Ze groeien geleidelijk mee in het werken met statusbrieven.” Dat zijn rapportages die na elke toetsingsperiode inzicht geven in de voortgang per leerling. “Bij slechtere scores raden we ze aan om bepaalde vakuren te volgen. Dat is een beetje in strijd met de keuzevrijheid, maar we merken dat als we dat niet doen leerlingen er niet altijd verstandig mee omgaan. Andersom, als het heel goed gaat, laten we ze meer vrijblijvende keuzes maken of meer talenturen kiezen.”

Ontwikkelgroepen

Jeroen: “Een gevolg van de transitie is dat we onder collega’s bepaalde onderdelen – die we vroeger voor lief namen – nu meer ter discussie stellen, bijvoorbeeld de toetsing. We bespreken hoe we toetsen, hoe vaak en met welk doel. Toetsing  willen we inzetten als middel om leerlingen de juiste keuzes te laten maken.” Marloes: “Wij hebben in onze vakgroep het gesprek gevoerd over het aantal contactmomenten met leerlingen. In het nieuwe systeem heb je namelijk als leraar in de onderbouw één keer een 80-minuten les, in plaats van voorheen twee keer 50 minuten, en daarom minder contactmomenten. Valt er een les uit vanwege een feestdag, dan zie je de leerlingen twee weken niet. Dan ben je, voor je gevoel, als je de klas ziet ‘alleen maar aan het toetsen’. En die 80 minuten is juist fijn om je meer in de stof te verdiepen dan om deels aan toetsen te besteden.” Als schoolleider zorgt Jeroen ervoor dat leraren kunnen meepraten over de veranderingen. Hij brengt ze samen, enthousiasmeert en faciliteert. “We werken met ontwikkelgroepen waar dat nodig is. In het begin hadden we vooral ontwikkelgroepen die over de transitie ging. Nu hebben we bijvoorbeeld behoefte aan een ontwikkelgroep die over toetsing gaat”, vertelt hij.

Abrupt versus gedoseerde invoering

Op De Ring van Putten is de verandering ingezet voor alle klassen tegelijk omdat twee verschillende ritmes in het rooster niet goed op elkaar aan zouden sluiten. Jeroen: “In januari namen we het besluit en het schooljaar erop hebben we het ingevoerd, dat was best ambitieus. Tijdens verkenningen bij andere scholen hebben we mooie initiatieven gezien die ons onderwijskundig aanspraken, toch paste de uiteindelijk gekozen werkwijze het beste bij hoe we het gewend waren; vrij traditioneel.” Alleen de lessentabel veranderde, waardoor leraren hun lesprogramma opnieuw moesten organiseren. Marloes: “Alle leraren kregen een cursus didactiek over hoe je een 80-minutenles kunt invullen en een intensieve training over coaching van Bureau Youngworks uit Amsterdam.” Jeroen: “Het voordeel van een snelle transitie is dat mensen niet zoveel tijd hebben om er tegenop te zien of bezwaren kunnen bedenken en je maakt tempo. Het nadeel is dat niet iedereen bij dat snelle tempo kan aansluiten. Er zijn scholen die nemen het besluit een jaar van tevoren waarna ze een jaar, op plekken waar dat kan, gaan proefdraaien. Als een soort tussenfase waarin je wel vast ruimte maakt in het rooster. Het vraagt tenslotte om een heel nieuwe infrastructuur, ook wat je leerlingadministratiesysteem betreft.”

Flexibiliteit van medewerkers

Zo’n snelle invoering vraagt wel wat van de medewerkers. Toch is het merendeel van de leraren gebleven. Marloes: “De ene collega had wat meer moeite met de snelle ontwikkeling dan de andere maar de meesten werden gaandeweg enthousiast.” Jeroen: “Sommigen zagen deze verandering als aanleiding een deur verder te kijken. Dat is begrijpelijk als het nieuwe systeem niet bij je past. We hebben onlangs een vragenronde gedaan onder collega’s waarin zij aangaven dat het systeem als uitgangspunt werkt en dat het hun voldoende ruimte biedt om leerlingen keuzes te laten maken. En er blijven zich aanknopingspunten aandienen om nieuwe stappen te maken”, besluit Jeroen.