“Laten zien hoe je met elkaar om kunt gaan”

Op de hoofdlocatie van de Argo in Terneuzen zitten momenteel 116 leerlingen met diverse ondersteuningsbehoeften, zo vertelt Niek. “Wat overeenkomt, is dat alle leerlingen sociaal nog vrij jong zijn en nog niet voldoende kunnen reflecteren op hun eigen handelswijze. Hoewel we niet per se ervaren dat de toenemende verharding in de samenleving de school binnenkomt, hebben we hierdoor soms wel te maken met polariserende uitspraken of gedrag. Leerlingen die een bepaalde mening hebben over iets of over iemand die van hen verschilt, kunnen dat dan bijvoorbeeld in wat krachtigere en/of ongenuanceerde termen zeggen.” Belangrijk is om hier altijd kort bovenop te zitten en meteen actie te ondernemen, aldus de docent. “Doet een leerling een heftige uitspraak, dan maken we duidelijk: je mag deze mening uiten, maar we gaan er wel meteen met je over in gesprek. En ook bij pestgedrag gaan we direct het gesprek hierover aan. Dit is heel belangrijk, en veel zinvoller dan bijvoorbeeld straf geven.” 

Alternatieven bieden

Niek vervolgt: “In een dergelijk gesprek dat een docent, mentor of antipestcoördinator met de leerling – en zijn of haar ouders – voert, vragen we vervolgens altijd: is het handig wat er nu gebeurt, klopt het wat je zegt, en hoe zou je dit anders kunnen doen of zeggen? We willen leerlingen leren hoe ze op een goede manier kunnen handelen in sociale situaties, hen alternatieven bieden daarin.” En dit gebeurt altijd met een positieve insteek, benadrukt Niek. “Zegt een leerling bijvoorbeeld dat een andere leerling er raar uitziet, dan stel ik: ‘Dat is toch gaaf, dat hij of zij zo zichzelf kan zijn.’  En wordt er gepest omdat iemand bijvoorbeeld heel druk is, dan geef ik aan: ' Je kunt deze leerling ook helpen om rustiger te worden.' Op deze manier ben je niet belerend en laat je tegelijkertijd zien dat je anders kunt reageren en handelen.” 

Open cultuur

Op de Argo is er ook in de lessen veel aandacht voor de vraag: hoe ga je om met mensen die van je verschillen en die andere meningen hebben? Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van methodes voor burgerschapsonderwijs en daarnaast heeft de school een eigen sociaal-emotionele leerlijn ontwikkeld. Niek: “Hierbij leren we leerlingen onder andere om op een goede manier hun eigen mening te geven, maar ook om respectvol te reageren op meningen waar ze het niet mee eens zijn. En om echt met elkaar in gesprek te gaan en hierbij te luisteren naar anderen en je in anderen te verplaatsen. Daarnaast willen we leerlingen bijbrengen dat iedereen verschillend is en dat het belangrijk is om – ondanks deze verschillen – respectvol met elkaar om te gaan en elkaar te helpen.” 

Een cruciale voorwaarde om bovenstaande te bereiken, zo benadrukt Niek, is dat er een open en veilige cultuur heerst binnen de school. “Pas als leerlingen zich welkom en gezien voelen door docenten en als ze zich veilig voelen om te zeggen wat ze denken, kan er een gesprek ontstaan in de klas en kunnen leerlingen dingen leren op dit vlak.” 

Ontmoeting

Daarnaast is het cruciaal dat leerlingen elkaar echt ontmoeten en beter leren kennen, aldus Niek. De school organiseert daarom onder meer samenwerkingsopdrachten, waarbij leerlingen van verschillende klassen en leeftijden samen aan een taak werken. “Ze moeten zich dan bijvoorbeeld in elkaars cultuur verdiepen, of samen de verschillen uitzoeken tussen de Nederlandse en Poolse samenleving”, vertelt Niek.  

Daarnaast komen alle leerlingen van de Argo samen tijdens activiteiten zoals de paasbrunch en een kerst- en schoolontbijt, alsook speciale outdoor sportdagen. Elke vrijdag is er verder een activiteitenuur waarbij alle klassen mengen. Niek: “Leerlingen van verschillende klassen zien elkaar meestal alleen kort in de wandelgangen. In mijn kooklokaal moeten ze dan bij elkaar komen. Door dit soort momenten te organiseren, willen we uitstralen dat we niet alleen individuen, maar ook een eenheid zijn.” 
 
De school probeert daarnaast ook bewust leerlingen in contact te laten komen met andere groepen buiten de eigen school. “Via onder meer de Rijke Schooldag bezoeken we bijvoorbeeld creatieve centra of doen we mee met voetbaltoernooien in de omgeving”, zegt Niek. “En we nemen leerlingen ook een aantal keer per jaar mee naar onder meer de supermarkt, waar ze ook leren omgaan met andere mensen.” 

Voorbeeldrol

Heel belangrijk is de voorbeeldrol die onderwijsprofessionals in dit alles hebben, wil Niek tenslotte onderstrepen. “Als docenten reflecteren wij ook op ons eigen gedrag, bijvoorbeeld rond het voeren van gesprekken in de klas of als er iets is voorgevallen met een leerling. We vragen ons dan af: wat is er gebeurd en wat had ik eventueel anders kunnen zeggen of doen? Vervolgens bespreken we dit ook met collega’s, waarbij er een open en veilige (aanspreek)cultuur heerst.” 

“Daarnaast willen we gedrag dat we bij de leerlingen niet wenselijk vinden, zelf ook niet laten zien. Als docenten proberen we altijd respectvol naar elkaar toe te zijn, werken we veel samen en vragen we elkaar om hulp”, zo voegt Niek toe. “Ook worden nieuwe collega’s bijvoorbeeld altijd hartelijk ontvangen en meteen door heel de school rondgeleid. Met dit soort – soms simpele – dingen geeft je een sterk signaal af. Je laat de leerlingen zien hoe je met elkaar om kunt gaan. Het is wel belangrijk dat dit alles gedragen wordt door alle medewerkers in de school, dat je als team samen dezelfde koers vaart.” 

Toekomst

Door dit beleid is het op de Argo heel normaal geworden dat iedereen van elkaar verschilt en durven leerlingen zichzelf te zijn, zo sluit Niek af. “Leerlingen accepteren elkaar en behandelen elkaar over het algemeen respectvol, er wordt weinig meer gepest of gek gedaan rond iemands identiteit of mening. Is een leerling bijvoorbeeld afwijkend gekleed of homoseksueel, dan blijft het ‘gewoon die leerling’. En van extra meerwaarde is het dat leerlingen die op het oog heel verschillend zijn, meer samen zijn gaan doen én elkaar hierbij ook vooruithelpen. Zo herinner ik me dat een wat stillere jongen tijdens een kookles samen ging werken met een extravertere leerling uit een andere klas. We hebben hem nog nooit zoveel horen praten.” 

Dit soort dingen zijn fantastisch om te zien, aldus Niek. “Als we niet oppassen, komen groepen in de samenleving alleen nog maar meer tegenover elkaar te staan. Ik hoop dat we met ons beleid verschil kunnen maken op dit vlak voor deze nieuwe generatie. Zij zijn immers onze toekomst, zij moeten het straks - samen - gaan doen.”