Burgerschapsonderwijs

Hoe werk je stap voor stap aan burgerschapsonderwijs? Wat moet écht en waar zit ruimte voor eigen accenten? En hoe krijg je je team mee? Bureau Common Ground ondersteunde meer dan 400 vo-scholen bij de ontwikkeling van hun burgerschapsonderwijs en bundelde de opgedane ervaringen en inzichten in de derde editie van het ‘Handboek Burgerschapsonderwijs’. Het handboek bevat ook verwijzingen naar wetenschappelijk onderzoek en praktijkvoorbeelden.

Dit katern schetst een beeld van burgerschapsonderwijs in de school en van de rol die schoolleiders en bestuurders daarbij kunnen spelen. Experts delen hun inzichten en schoolleiders vertellen hoe zij burgerschap precies vormgeven binnen hun organisatie.

Hoe zorg je ervoor dat burgerschapsonderwijs aansluit bij de waarden en visie van jouw school?

Deze poster maakt inzichtelijk welke thema's allemaal onder burgerschap vallen.

Hoe kan je als school met een diverse leerlingenpopulatie, in een maatschappij waarin het wij-zij gevoel steeds meer lijkt toe te nemen, zorgen voor begrip en verbinding tussen leerlingen? “Het gaat erom dat je blijft proberen dingen van de grond te krijgen op dit vlak, tegen de maatschappelijke ontwikkelingen in”, aldus Hinke Brinkman, afdelingsleider op het Spinoza Lyceum in Amsterdam. “Constant het gesprek blijven voeren, het goede voorbeeld geven en investeren in de school als gemeenschap, zijn heel belangrijk.”

Op het DaCapo College in Sittard krijgen leerlingen van het vmbo en de eerste opvang anderstaligen (EOA) samen in één schoolgebouw les. Dat betekent echter niet dat hun werelden automatisch samenkomen, aldus Tim Bominaar, conrector vmbo op de school. “Leerlingen bij elkaar in huis zetten, maar niet laten kennismaken, dat werkt niet. Dan krijg je een school in een school.” Op het DaCapo College steekt men daarom veel tijd en energie in het organiseren van deze kennismaking en in het elkaar meenemen in het verhaal van de ander.

Als docent maatschappijleer en maatschappijwetenschappen op verschillende middelbare scholen in Utrecht weet Jonas Vergeldt wat polarisatie in de klas betekent. Tegenwoordig werkt hij op Descart en is hij verbonden aan de onderzoeksgroep Dialoog+. Als docent voert hij vaak bewust gesprekken over gevoelige onderwerpen in de klas. “Werk aan een goede relatie met de klas, ken je eigen positie en kies een geschikte werkvorm. Een gevoelig onderwerp met de hele klas willen bespreken, is een beginnersfout. Dat is echt de Champions League.”

Hoe brengen leraren de politiek in de klas? Vier leraren die lesgeven in maatschappijleer, maatschappijkunde en maatschappijwetenschappen, vertellen in het VO-magazine van november 2023 over hoe ze leerlingen enthousiasmeren voor politiek. Van het maken van een eigen politieke partij tot een politieke jongerendag op het gemeentehuis.

Met onder andere brede vorming wil RSG Enkhuizen (mavo, havo en atheneum) hun leerlingen zo goed mogelijk voorbereiden op het leven in de maatschappij.

Op het Metis Montessori Lyceum is het vak Wereldburgerschap een rode draad door de schoolcarrière van leerlingen. 

Op CSG Ulbe van Houten geloven ze in ‘show, don’t tell’.

Sinds augustus 2021 zijn scholen verplicht om burgerschapsonderwijs aan te bieden. Om scholen te informeren en vooral ook te inspireren zijn er videoportretten gemaakt van scholen, die bij de inrichting van hun burgerschapsonderwijs gebruikmaken van wetenschappelijke inzichten.

Deze publicatie bevat negen ijkpunten die je als checklist of spoorboekje kunt gebruiken bij het vormgeven van kwalitatief goed burgerschapsonderwijs.