In de visie van Spring High (po/vmbo/havo/vwo) staan ontwikkelkansen voorop. De school, die in 2016 als een van de eerste in Nederland begon met 10-14-onderwijs, combineert primair en voortgezet onderwijs in een doorlopende lijn. Leerlingen krijgen zo lang mogelijk heterogeen les: pas na leerjaar drie van het vo vindt de determinatie plaats. “Ook in de bovenbouw willen we dat de aandacht zo lang mogelijk naar het leren uitgaat, in plaats van naar het examen”, zegt schoolleider Camyre de Adelhart Toorop. “Daarom kiezen we voor eenjarige PTA’s in 4 mavo, 5 havo en 6 vwo. Een schoolexamen in één jaar is heel goed mogelijk. Sterker nog: vroeger hadden alle scholen dat. Het vraagt alleen om bewuste keuzes.”
Veelzijdig beeld
Op Spring High houden die keuzes onder meer in dat het schoolexamen zoveel mogelijk gaat over lesstof die niet in het centraal examen zit. Ook de vorm van de toetsen is waar mogelijk aanvullend. “Wij willen dat het totale examen een veelzijdig beeld van de ontwikkeling van de leerling geeft”, zegt Camyre. “Vaardigheden komen in het centraal examen bijvoorbeeld nauwelijks terug, maar spelen in ons onderwijs een belangrijke rol. Daarvoor ruimen we dus veel plaats in bij het schoolexamen. Zo stellen we leerlingen in staat een andere kant van zichzelf te laten zien; een kant die wij ook van groot belang vinden voor hun toekomst.”
Beperk het aantal toetsen
Omdat het schoolexamen op Spring High maar één jaar duurt, is het aantal PTA-opdrachten beperkt. Te veel kleine toetsen maken het voor leerlingen alleen maar onoverzichtelijk, zegt Camyre. Het motto is ‘minder, maar beter’: “Elk vak geeft hooguit vijf opdrachten, die allemaal voor minstens 15 procent meetellen in het schoolexamencijfer. Leerlingen weten dan dat ze bij een schoolexamentoets echt iets moeten laten zien.” Bij veel vakken is een van de vijf opdrachten een portfolio, dat leerlingen kunnen meenemen als ze de school verlaten. Dat geldt bijvoorbeeld voor Nederlands en de moderne vreemde talen, maar ook voor aardrijkskunde en biologie. Leerlingen krijgen voor het portfolio één PTA-cijfer.
Wees niet zuinig met herkansingen
Om te zorgen dat er niet onevenredig veel afhangt van één momentopname of één opdracht, hebben alle leerlingen per periode twee herkansingen. Met het oog op kansengelijkheid ziet Camyre geen reden om daar zuinig mee te zijn. “De een bereikt een doel meteen, de ander heeft twee herkansingen nodig. Is dat erg? Het gaat erom dat leerlingen aan het eind bewezen hebben dat ze het kunnen.” Dat meer herkansingen leiden tot meer werk voor docenten, mag ook geen bezwaar zijn: “Het is ons werk om leerlingen kansen te geven en dus ook om meerdere versies van toetsen en opdrachten te maken en te beoordelen. Voor werkdruk bestaan andere oplossingen. Bovendien gebruiken lang niet alle leerlingen elke periode hun twee herkansingen.”
Zorg voor variatie
De wens om leerlingen in staat te stellen verschillende kanten van zichzelf te laten zien, leidt op Spring High tot veel variatie in PTA-opdrachten. Bij Nederlands geven leerlingen bijvoorbeeld een les over Middeleeuwse letterkunde aan de onderbouw en houden ze een boekenpitch, waarbij ze één boek van hun lijst moeten ‘verkopen’ aan medeleerlingen. Voor wiskunde doen ze een praktische opdracht waarbij ze statistieken maken van de hoeveelheid zwerfafval die ze zelf ophalen in de buurt. Bij bewegen, sport & maatschappij organiseren ze een sportwedstrijd en bij kunst een tentoonstelling. Bij biologie, natuurkunde en scheikunde doen ze practica in het schoolexamen. Het vak Engels bereidt een debatopdracht volgens het concept van Model United Nations voor, en bij aardrijkskunde doen leerlingen een buurtonderzoek waarvan ze de resultaten presenteren op een poster.
Vertrek vanuit creativiteit
Een dergelijke variatie bereik je vooral met durf, zegt Camyre. “Spring High is een nieuwe school, wij konden met het schoolexamen vanaf nul beginnen. Dat heeft het misschien gemakkelijker gemaakt. Maar ook wij werken binnen de kaders van de wet en van een bestaand examenreglement: dat van Esprit Scholen, ons bestuur. Binnen die kaders zoeken we de ruimte op. Die ruimte is er in voldoende mate. Het is meer de kunst om te vertrekken vanuit je eigen creativiteit, om minder uit te gaan van de methode en van wat je denkt dat het bestuur of de inspectie vraagt. Ik ben ervan overtuigd dat veel docenten dat kunnen, als ze hun ideeën maar de vrije loop durven te laten.”
Maak een goede rubric
De organiseerbaarheid hoeft evenmin een probleem te zijn. In het begin vraagt het opzetten van andersoortige PTA-opdrachten even wat tijd, zegt Camyre. “Voor de boekenpitch zijn onze docenten Nederlands bijvoorbeeld wel samen gaan zitten. Ze hebben een rubric gemaakt en ze hebben alle pitches de eerste keer met zijn tweeën afgenomen en beoordeeld. Maar staat zo’n opdracht eenmaal, dan kun je verder. Ook het beoordelen is niet zo ingewikkeld als mensen soms denken. Als je maar weet wat je wilt zien en daar een goede rubric met duidelijke criteria van maakt, dan kun je zo’n opdracht net zo zorgvuldig beoordelen als een papieren toets. En ben je bij een opdracht toch nog onzeker over de kwaliteit van de beoordeling, dan maak je gewoon video-opnames, zodat je ze later met een collega terug kunt kijken. Dat doen we bijvoorbeeld bij de boekenpitches.”
Geef trainingen voor het centraal examen
De nauwe aansluiting van het schoolexamen op de onderwijsaanpak van Spring High leidt niet tot systematische verschillen tussen het gemiddelde cijfer voor het schoolexamen (SE) en centraal examen (CE), zegt Camyre. “Het verschil tussen SE en CE varieert per leerling, per vak en zelfs per onderdeel van het vak.” Het andersoortige karakter van het schoolexamen maakt wel dat leerlingen in PTA-opdrachten niet ‘oefenen’ voor het centraal examen. Dat lost de school op door de leerlingen na de afronding van de schoolexamens examentrainingen aan te bieden.
Meer weten over het schoolexamen op Spring High? Bezoekers zijn van harte welkom. Mail naar c.deadelharttoorop@springhigh.nl