Alle onderwerpen

Onderwerp

Onderwijsregio’s

Het oplopende lerarentekort vraagt om landelijke regie en de bereidheid van alle betrokken partijen om samen te werken. Dit is het uitgangspunt van de landelijke lerarenstrategie die minister Wiersma 13 december 2022 naar de Tweede Kamer stuurde. In een werkplan heeft de minister met de sectorraden en lerarenorganisaties afspraken gemaakt over vier thema’s die bijdragen aan de aanpak van het lerarentekort: regionale samenwerking, onderwijstijd, bevoegdheden en opleiden van leraren.

Wat speelt er?

Samen werken aan aanpak lerarentekort

Een landelijke lerarenstrategie vraagt om landelijke regie en de bereidheid van alle betrokken partijen om samen te werken. Het lerarentekort, maar ook andere uitdagingen als krimp en inclusiever onderwijs, zijn vraagstukken die geen enkel bestuur alleen kan oplossen.  

Henk Hagoort, voorzitter VO-raad: “Het lerarentekort kan geen enkele organisatie of sector alleen oplossen. Dat vraagt om samenwerking. Het werkplan dat we gezamenlijk met andere partijen hebben opgesteld, sluit aan bij een aantal ambities die we ook als vo-sector hebben: onderwijstijd, bevoegdheden en regionale samenwerking. Uiteraard zijn er in de uitwerking nog allerlei vragen te beantwoorden. Hierover gaan we de komende tijd met onze achterban in gesprek.” 

Onderwijsregio's

In de aanpak van het lerarentekort wordt al veel en goed samengewerkt, bijvoorbeeld binnen partnerschappen Samen Opleiden & Professionaliseren (SO&P) en RAP-regio’s. De bestaande samenwerkingen op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken en opleiden zijn echter versnipperd en de incidentele wijze van financiering zorgt nu voor onzekerheid. Om een versnelling in gang te zetten wordt in een stapsgewijs proces het Samen Opleiden & Professionaliseren en de Regionale Aanpak Personeelstekort (RAP) samengevoegd in versterkte en duidelijk begrensde, (waar mogelijk) sectoroverstijgende onderwijsregio’s.

Deze samenwerking gaat plaatsvinden in onderwijsregio’s waar leraren, schoolbesturen en lerarenopleidingen regionaal bindende afspraken maken, zodat ze niet met elkaar concurreren om nieuwe leraren maar juist samen optrekken. De partijen brengen in kaart wat hun regionale opgaven zijn met betrekking tot het werven, matchen, opleidenbegeleiden en professionaliseren van personeel. Hier formuleren zij een gezamenlijke aanpak op die bijdraagt aantrekkelijk werk in het onderwijs in de regio. 

Deze regionale samenwerking is belangrijk en noodzakelijk omdat besturen in het voortgezet onderwijs een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben voor een regionaal dekkend, kwalitatief hoogstaand en zo divers mogelijk onderwijsaanbod. De kwaliteit van dit onderwijs komt door het lerarentekort en in sommige regio’s door leerlingenkrimp onder druk te staan. Arbeidsmarkt vraagstukken moeten regionaal opgepakt worden. De meeste besturen kunnen dit niet (meer) alleen en regionale kleuring in de aanpak is nodig.

Voortgang voorlopersaanpak onderwijsregio’s 

Samenwerkende schoolbesturen, lerarenopleidingen en de beroepsgroep konden zich eerder dit jaar aanmelden als voorloper voor de ontwikkeling van een onderwijsregio. 27 voorlopers zijn vanaf schooljaar 2023-2024 gestart in een lerende aanpak. In oktober hebben nog 2 onderwijsregio’s in oprichting zich gemeld. In de bestuurlijk vastgestelde notitie staat meer informatie hierover, inclusief een afwegingskader voor de selectie van voorlopers.

Regio's met een voorlopersstatus:

  • zijn onderdeel van het monitoringsonderzoek en hebben hiermee invloed op de uiteindelijk landelijke kaders. Hun ervaringen (onder andere rond de wijze waarop de beroepsgroep deelneemt aan de regio en hoe de governance en bekostiging worden ingericht) worden benut; 
  • krijgen voorrang bij besluitvorming over eventuele experimenteerruimte. Dit gaat dan om bijvoorbeeld bevoegdheden of onderwijstijd;
  • leren optimaal van elkaars ervaringen doordat kennisdeling wordt gefaciliteerd;
  • krijgen extra ondersteuning waardoor zij in staat zijn verdere stappen te zetten binnen hun regio.


De subsidieregeling voor onderwijsregio’s of RAP en SO&P voor 2023 en 2024 is gesloten: Zowel de formele voorlopers als de overige samenwerkingen hadden tussen 5 september en 31 oktober de tijd om subsidie aan te vragen voor de onderwijsregio’s dan wel niet de rap-regio’s en de partnerschappen Samen Opleiden & Professionaliseren. In totaal zijn er bij DUS-i 127 subsidieaanvragen ingediend. 28 op het niveau van de onderwijsregio’s, 64 SO&P-aanvragen en 35 RAP-aanvragen. Uiterlijk de 1e week van januari is voor iedereen bekend of de subsidie toegekend wordt en worden de beschikkingen gestuurd.

De afgelopen periode lag ook voor de Realisatie Eenheid de focus op de subsidie-deadline en het oplossen van de vraagstukken die hieruit voortkwamen. In de komende periode gaat de RE in twee lijnen verder. In de eerste lijn gaat de RE met de voorloper onderwijsregio’s verder in de lerende aanpak in de vorm van kennisdeling en één op één begeleiding. In de tweede lijn wordt verder gewerkt aan de opschaling naar een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s. In de komende periode komt de focus meer op de inhoudelijke thema’s; werven matchen, opleiden, begeleiden en professionaliseren te liggen. De RE gaat hier een rol in spelen met onder andere kennisdelingsbijeenkomsten. Ook gaat met aan de slag met communicatie en dataverzameling. De VO-raad zal een aanvullende ondersteuning bieden op deze inhoudelijke thema’s

De RE werkt aan arbeidsmarktanalyses per voorloper-onderwijsregio. Ook komt in november een beta-versie van een dashboard beschikbaar met gegevens over de regio’s.

Realisatie Eenheid (RE) en programmaraad

Door de sociale partners en OCW is de Realisatie Eenheid (RE) in het leven geroepen om de vorming van onderwijsregio's aan te jagen, de regio's te faciliteren maar ook om effectiviteit te monitoren en het leren bevorderen. De komende periode richt de RE zich op;

  • kennisdeling;
  • één op één begeleiding;
  • opschaling naar een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s


Om de verbinding met de praktijk te faciliteren richt de Realisatie Eenheid een programmaraad in. De deelnemers van de programmaraad reflecteren vanuit de praktijk en kijken op relevante vraagstukken. Zij denken mee in hoe de beweging op een goede manier voorgezet kan worden en brengen signalen vanuit de praktijk in. Het VO heeft een zetel in deze programmaraad en de VO-raad mag hiervoor een kandidaat aandragen.

Ondersteuning onderwijsregio's

Het is de bedoeling dat er voor onderwijsregio’s een duurzame en logische ondersteuningsstructuur beschikbaar komt. Op dit moment vindt vanuit vele partijen ondersteuning plaats op thema’s waar onderwijsregio’s zich mee bezig gaan houden. Om deze landelijke ondersteuningsstructuur duurzaam vorm te geven is een verkenning gestart om in beeld te brengen hoe de huidige ondersteuningsstructuur er nu uitziet. Later volgt er een advies over hoe dit in de toekomst vormgegeven kan worden. De VO-raad is één van de partijen waarmee gesproken gaat worden in de verkenning.

Ondersteuning aan onderwijsregio's door de VO-raad

De VO-raad zal ongeacht de resultaten van deze verkenning haar ondersteuningsaanbod uitbreiden op het gebied van onderwijsregio’s. Hierbij sluiten we aan op de behoefte vanuit de sector en zijn we aanvullend op het al bestaande aanbod van de RE en andere partijen. 

Betrokkenheid achterban via de VO-raad

De VO-raad informeert zijn leden via ledenbrieven, webinars, artikelen in de VO-actueel en via deze webpagina.

Daarnaast denken verschillende gremia van de VO-raad, waaronder de themacommissie Professionele Schoolorganisatie en de themacommissie Bestuurlijke en regionale samenwerking, denken mee. Met hun input vormen we binnen de vereniging een helder beeld van de huidige stand van zaken in de regio’s. Onze inzet richting OCW en andere betrokken partijen baseren wij mede hierop. 

De VO-raad staat graag in nauw contact met de onderwijsregio’s en betrokken partijen om zo snel mogelijk in te kunnen spelen op actuele vraagstukken. Om die reden richten we een centraal aanspreekpunt voor signalen en vraagstukken rondom de ontwikkeling naar onderwijsregio. Met vragen of signalen kan je contact opnemen met Karola Vos (karola.vos@vo-raad.nl).

Monitoring en flankerend onderzoek

Met de sector is afgesproken om via een lerende aanpak toe te werken naar een toekomst met onderwijsregio’s. Door middel van monitoring en flankerend onderzoek kunnen lessen en kennis uit de voorlopersfase gebruikt worden om vorm te geven aan deze toekomst. De uitvoering van de monitoring en flankerend onderzoek worden gegund aan diverse partijen. Voor het uitvoeren van de monitoring wordt een aanbesteding vanuit OCW gepubliceerd.

Het eerste flankerend onderzoek wordt uitgevoerd door de Universiteit van Tilburg in samenwerking met de Hogeschool Arnhem & Nijmegen en gaat over governance en samenwerking bij onderwijsregio’s. De eerste lessen vanuit de monitoring worden in het najaar van 2024 verwacht. Daarmee kunnen deze lessen (en daarmee een deel van de lerende aanpak) niet meer meegenomen worden bij de totstandkoming van de regeling voor 2025.

Naast bovengenoemd onderzoek werkt de RE aan arbeidsmarktanalyses per voorlopers onderwijsregio. November 2023 komt een beta-versie van een dashboard beschikbaar met gegevens over de regio’s. 

Landelijke lerarenstrategie - inhoudelijke thema's

Onderwijstijd 

Nederlandse leraren geven in vergelijking met andere OESO-landen veel uren les. Er komt ruimte voor experimenten om het aantal uren dat leraren voor de klas staan te verlagen. Uitgangspunt hierbij is behoud van de onderwijskwaliteit. De ruimte die voor leraren ontstaat, moet bijdragen aan werkdrukvermindering en extra mogelijkheden voor professionalisering en het ontwikkelen en voorbereiden van lessen. 

Bevoegdheden 

In de lerarenstrategie is ook opgenomen dat het huidige bevoegdhedenstelsel geoptimaliseerd wordt, zodat er sneller meer bevoegde leraren voor de klas kunnen staan. Dit kan onder andere door de kennis en kunde van zij-instromers goed op waarde te schatten en door het behalen van een extra bevoegdheid minder tijdrovend te maken. Ook gaat er met spoed gewerkt worden aan het creëren van ruimte om op een verantwoorde manier professionals uit de praktijk in te zetten voor onderwijs in het speciaal en praktijkonderwijs en de praktijkgerichte vakken van het vmbo.

Opleiden 

Een goede opleiding – in aansluiting op het werkveld – voorkomt voortijdige uitstroom en vormt de basis voor een voortdurende professionalisering van leraren. De ambitie om 100 procent van de leraren op te leiden via de systematiek van het Samen Opleiden wordt verder uitgewerkt in regionaal verband; in de regio’s vindt nauwe afstemming plaats tussen opleidingen en scholen over de inhouden van elke fase van beroepsontwikkeling. 

1 / 0

Landelijke lerarenstrategie - een tijdslijn

Middels een lerende aanpak wordt toegewerkt naar een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s. 27 voorlopers zijn inmiddels van start gegaan. Zij worden hierin begeleid door de Realisatie Eenheid (RE). 

November 2023 – heden

Vanaf november 2024 vindt uitwerking, evaluatie (van interventies, effecten en structuur/governance) plaats en wordt besloten welke implicaties dit heeft voor het vervolgproces. 

5 september 2023

Het ministerie van OCW de subsidieregelingen voor de onderwijsregio's gepubliceerd.

6 juli 2023 – voorlopers onderwijsregio's van start

Vertegenwoordigers van schoolbesturen, beroepsgroep, lerarenopleidingen en het ministerie van OCW hebben 27 regio's benoemd tot voorlopers voor de onderwijsregio's. Deze regio's gaan met behulp van een lerende aanpak aan de slag met hun plannen voor regionale samenwerking. Door middel van monitoring en flankerend beleid wordt gevolgd wat succes- en aandachtspunten zijn als input dienen om te komen tot een definitieve aanpak voor onderwijsregio's.

23 maart 2023 – voorlopersaanpak onderwijsregio’s vastgesteld 

Vertegenwoordigers van schoolbesturen, beroepsgroep, lerarenopleidingen en het ministerie van OCW hebben afspraken gemaakt over de planning, afwegingscriteria en de werkwijze met voorlopers. Dit is een nadere uitwerking van het werkplan van december 2022. Komend schooljaar (2023-2024) wordt in een aantal regio’s gestart met voorlopers. Regio’s die als voorloper aan de slag willen kunnen zich vanaf 1 april tot en met uiterlijk 28 april 2023 aanmelden. Eind 2024 moet er een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s zijn die structurele bekostiging ontvangen.   

13 december 2022 – kamerbrief

Het oplopende lerarentekort vraagt om landelijke regie en de bereidheid van alle betrokken partijen om samen te werken en over hun schaduw heen te stappen. Dit is het uitgangspunt van de landelijke lerarenstrategie die minister Wiersma 13 december naar de Tweede Kamer stuurde. Deze strategie bestaat uit een mix van structurele en tijdelijke (nood)maatregelen en experimenten rond vier thema’s: regionale samenwerking, onderwijstijd, bevoegdheden en opleiden van leraren. De VO-raad onderschrijft de lerarenstrategie in het bijbehorende werkplan. Dit sluit goed aan bij de eigen ambities. 

22 april 2022 – het onderwijsakkoord 

De landelijke strategie lerarentekort is een nadere uitwerking van het Onderwijsakkoord dat op 22 april 2022 werd gesloten. Hierin werden afspraken gemaakt over onder andere het dichten van de loonkloof tussen po en vo, het verminderen van de werkdruk en extra investeringen in de verdere professionalisering van leraren en schoolleiders. Voor de uitvoering van deze afspraken is structureel 1,5 miljard euro beschikbaar. Bij het Onderwijsakkoord is ook een werkagenda vastgesteld. De landelijke lerarenstrategie is een uitwerking van een van de punten uit deze werkagenda die om een versnelde aanpak vragen. 

2021 - Actieplan Duurzaam werken in het onderwijs 

Naar aanleiding van de aanbevelingen van Merel van Vroonhoven heeft een brede groep onderwijsorganisaties een gezamenlijk actieplan opgesteld om hier werk van te maken. In dit actieplan ‘Duurzaam werken in het onderwijs: een aantrekkelijk perspectief’ doet de VO-raad samen met de PO-Raad, MBO Raad, VH en UNL een voorstel voor een duurzame en integrale aanpak van arbeidsmarktvraagstukken in het onderwijs. Werken in het onderwijs moet aantrekkelijk zijn: het onderwijs moet de beste mensen aantrekken én behouden. Dat kan alleen door te kiezen voor een structurele en duurzame aanpak die zorgt voor voldoende en goed opgeleid personeel binnen een goed functionerende onderwijsarbeidsmarkt en een stevige kennisinfrastructuur. Onderdeel hiervan is ook de versterking van regionale samenwerking in educatieve regio’s. In de educatieve regio's wordt intensief samengewerkt ten dienste van opleiden, professionaliseren en onderzoeken en innoveren.

2020 - Rapport Merel van Vroonhoven ‘Samen sterk voor elk kind’ 

Merel van Vroonhoven is aangesteld (2019/2020) als onafhankelijk aanjager om te onderzoeken wat er goed gaat en wat er beter kan in de aanpak van het lerarentekort. Van Vroonhoven constateert dat er veel in gang is gezet om de tekorten aan te pakken en dat de aanpak ook resultaat heeft. Tegelijkertijd stelt zij dat verdere versterking van de aanpak nodig is om het lerarentekort effectief en structureel op te lossen. Zij doet daartoe diverse aanbevelingen, waaronder het komen tot een duurzame (regionale) samenwerking tussen onderwijspartijen. Daarbij hoort ook een landelijk dekkend netwerk van regionale verbanden voor de onderwijsarbeidsmarkt, waarin de aanpak voor de personeelstekorten en het ‘Samen opleiden’ samen komen en structureel bekostigd worden.

1 / 0