Achter de schermen: Vorderingen Landelijke werkgroep bevoegd VO

De bevoegdheid van leraren in het voortgezet onderwijs staat hoog op de agenda van de politiek, de overheid, schoolbesturen, lerarenopleidingen en de onderwijsbonden. Er is veel aandacht voor het blijvend terugdringen van het aantal onbevoegd gegeven lessen. Tegelijk zorgt het lerarentekort ervoor dat besturen en scholen niet altijd een bevoegde leraar voor de klas kunnen zetten. Het terugdringen van onbevoegd lesgeven vraagt een gezamenlijke inspanning van het ministerie, onderwijsbonden, lerarenopleidingen, schoolleiders en besturen. Daartoe stuurde toenmalig staatssecretaris Dekker in februari 2016 een plan van aanpak aan de Tweede Kamer. Dit plan was het resultaat van uitgebreid overleg tussen het ministerie, de VO-raad, de toenmalige Onderwijscoöperatie en haar lid-organisaties, de Vereniging Hogescholen en de VSNU.

Resultaten

In de Landelijke werkgroep bevoegd (LWB) – waarin deze partijen participeren – zijn sinds 2016 diverse acties uitgezet en opgepakt die een bijdrage hebben geleverd aan het terugdringen van het aantal onbevoegd gegeven lessen. Dat heeft geleid tot een aantal resultaten:

1. Er is meer inzicht ontstaan in en er wordt door schoolbesturen beter gestuurd op het terugdringen van onbevoegd lesgeven. Zo is er een indicator voor bevoegdheden ontwikkeld door Scholen op de kaart. Bovendien heeft de VO-raad een handreiking ontwikkeld voor schoolbesturen, schoolleiders en leraren ten behoeve van het realiseren van meer bevoegd gegeven lessen. Daarnaast heeft het ministerie de afgelopen twee jaar de informatievoorziening over bevoegdheden van leraren verbeterd, onder meer door het in kaart brengen van routes naar het leraarschap en bijbehorende financiële regelingen. Ook de jaarlijkse Integrale Personeelstelling Onderwijs (IPTO) is verder verfijnd, mede op basis van wensen uit het veld. In de sfeer van toezicht en handhaving heeft de Inspectie van het Onderwijs onderzoek gedaan naar onbevoegd lesgeven, en besturen aangesproken die boven het landelijk gemiddelde zitten voor wat betreft onbevoegd gegeven lessen.
    
2. Ook heeft de landelijke werkgroep diverse stappen gezet om te komen tot passende wetgeving. Zo zal minister Slob in de loop van 2019 een regeling in werking laten treden waardoor pabo-gediplomeerden die het certificaat ‘Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis- en kader’ hebben behaald bevoegd les kunnen geven in deze delen van het vmbo. Ook komt de minister – op advies van de landelijke werkgroep bevoegd – met een wijziging in de regelgeving om de uitzonderingsmogelijkheden van artikel 33 WVO te vereenvoudigen. Daarmee komt er een eenduidiger regel om voor een tijdelijke periode niet bevoegde, maar bekwame leraren in te zetten vanwege bijvoorbeeld lerarentekorten of te kleine vacatures. De kwaliteit van het onderwijs blijft hierdoor (beter) geborgd.
   
   Eerder heeft het ministerie al een opgesteld en vastgelegd en begrippen in de Wet op het Voortgezet Onderwijs verduidelijkt. Jaarlijks wordt – na consultatie van onder meer de landelijke werkgroep – geactualiseerd.
    
3. Vanuit de landelijke werkgroep zijn diverse acties opgezet om de samenwerking tussen schoolbesturen en lerarenopleidingen op het terrein van bevoegdheden verder te verbeteren. Er wordt intensief overleg gevoerd over onder meer flexibilisering van de lerarenopleidingen en het beter gebruik van Eerder Verworven Competenties voor maatwerk in opleidingstrajecten. De werkgroep wisselt kennis uit over de stappen die lerarenopleidingen zetten in het kader van flexibilisering en nieuwe opleidingsvormen, en over de betekenis van deze ontwikkelingen voor bevoegdheden van leraren.
   
   Op verzoek van de Landelijke werkgroep heeft Voion in 2017 regionale gesprekken tussen scholen en lerarenopleidingen georganiseerd, gericht op het opleiden van bekwame, maar nog onbevoegde leraren. De lerarenopleidingen hebben afgelopen maanden veel energie gestoken in een correcte bevoegdheidsvermelding op de door hen verstrekte diploma’s. Tot slot zijn er afspraken tot stand gekomen tussen ministerie, lerarenopleidingen en scholen over de bijscholing naar een initiële bevoegdheid van huidige leraren beroepsgerichte vakken vmbo. Ook zijn afspraken gemaakt over een structurele oplossing voor de beroepsgerichte (keuze)vakken.
   
   In het najaar van 2017 startte ten slotte het project ‘Van bekwaam naar bevoegd’. Met het project – dat uitgevoerd wordt door DNA van de leraar in opdracht van de VO-raad – worden in twee jaar 100 nu nog on(der)bevoegde maar bekwame leraren opgeleid en begeleid naar een bevoegdheid.

Toekomstbestendig bevoegdhedenstelsel

De ministers Slob en Van Engelshoven hebben hun brief over het lerarenbeleid laten weten ‘een eenvoudiger en flexibeler bevoegdhedenstelsel’ te willen. De VO-raad is blij met deze erkenning, die aansluit bij de inzet van besturen en scholen in de sector. Eind mei 2018 stemde de ALV van de VO-raad in met een aantal voorstellen op korte en lange termijn om tot een flexibeler bevoegdhedenstelsel te komen.

In 2019 werkt de VO-raad met OCW en andere bestuurlijke partners verder aan wijzigingen die bijdragen aan het actualiseren en toekomstgericht maken van het bevoegdhedenstelsel, zoals ook de Onderwijsraad (2018) en de Inspectie van het Onderwijs (2017) hebben bepleit.

Een interactieve verkenning met het brede veld van besturen, scholen, lerarenopleidingen en leraren moet leiden tot de ontwikkeling van scenario’s voor een toekomstbestendig stelsel.

De ministers hebben aangegeven de Tweede Kamer voor het zomerreces te informeren over de vernieuwing van het bevoegdhedenstelsel in het voortgezet onderwijs en over het vervolg op het Onderwijsraad-advies voor alle sectoren.