Artikelen

“Als je al zolang in het onderwijs zit, is het heel leuk dat je buiten de onderwijssector bij drie heel andere branches en werkomgevingen kunt kijken. Ik was daar erg benieuwd naar. Het heeft mij wel wat opgeleverd: een frisse blik hoe het daar aan toe gaat. Heel leerzaam en het brengt je op andere ideeën.” Aan het woord is Yolande de Beer, bestuurder van PCPO Barendrecht en Ridderkerk over haar deelname aan het intersectorale leiderschapsprogramma.

Voor veel docenten is lesgeven het allermooiste dat er is. Maar ook als docent zijn er genoeg mogelijkheden om door te groeien. Dit ondervond Maarten van Heijningen, docent maatschappijleer en -wetenschappen aan het d’Oultremont College in Drunen. Met spoed was er iemand nodig als teamleider vwo, en Maarten wierp zich hiervoor op. Zo zette hij zijn eerste stap richting het teamleiderschap.

Hoe kun je doorgroeien als schoolleider en wat leer je van werkvormen zoals intervisie en andere schoolleiders? De antwoorden op deze elementaire vragen - en de toegevoegde waarde en inzichten die het oplevert - licht Hugo Vos toe in dit interview. Vos is locatiedirecteur van het Nuborgh College Veluvine in Nunspeet en volgde het leertraject Beginnend eindverantwoordelijk schoolleider van de VO-academie. Hoe ervaarde hij het traject?

In deze aflevering spreekt Evert Hatzmann - auteur van bestseller ‘Hoezo Hiërarchie?’ - over eigentijdse gesprekken op de werkvloer tussen medewerkers en leidinggevenden. Hoe kom je tot verbondenheid en affectie?

“Ik vond het een prettig traject. De sprekers waren heel inspirerend, de keynote was een goed startmoment en met elkaar in de intervisie allerlei casussen doorakkeren leerzaam”. Aan het woord is Tijs Gerritsen, afdelingsleider van de havo-afdeling op het Oosterlicht College in Nieuwegein. Hij volgde het leertraject Beginnend schoolleider en blikt terug op zijn ervaringen.

Op 1 januari 2020 is de commissie Code Goed Onderwijsbestuur van start gegaan. Deze commissie heeft een tweeledige opdracht:

Het idee dat je collega’s een stap verder kunt helpen in de invulling van hun werk: hoe mooi is dat? In de opleiding tot VO-managementcoach leer je in een aantal bijeenkomsten hoe je (beginnende) collega’s in de sector met coaching ondersteunt om te professionaliseren. Conrector Mirjam Mensch van het Tabor College Oscar Romero in Hoorn neemt je mee in haar ervaringen met de opleiding als recent gecertificeerde VO-managementcoach.

"Ooit als schoolleider overwogen je met al je kennis en kunde ondersteunend in te zetten voor de ontwikkeling van anderen? De VO-managementcoachopleiding is dan een absolute aanrader!"

Digitale veiligheid is in het onderwijs van cruciaal belang. Leerlingen, ouders en medewerkers vertrouwen ons immers hun gegevens toe. Maar wat is ‘veilig genoeg’? Vereniging OMO heeft een organisatiebrede aanpak voor al haar (ruim zestig) scholen in Noord-Brabant.

Stevig, deskundig én onafhankelijk: zo ziet de ideale examencommissie eruit. Maar wie zet je er dan in? En hoe komt zo’n commissie goed in positie? Drie scholen vertellen.

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag of een AOW’er zes maanden moet wachten op doorbreking van de keten van arbeidscontracten?

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag of de verschillende aanspraken in de CAO VO naar rato van de betrekkingsomvang zijn of niet?

Bij de ISK Arnhem weten ze uit ervaring: voor nieuwkomersleerlingen die na twee jaar naar een reguliere vo-school doorstromen, is een goede start daar ongelofelijk belangrijk. “In het begin kunnen deze leerlingen bijvoorbeeld lesinhoud nog niet helemaal begrijpen, zich wat verloren voelen en/of verbinding missen”, vertellen Sanne van der Veen (afdelingsleider), Rieneke van het Hoff (ambulant begeleider) en Merlijn Elst (decaan) van deze ISK. “Krijgen ze dan geen ondersteuning, dan staan ze eigenlijk al met 1-0 achter.” Zorg daarom dat je de nieuwkomersleerlingen en hun behoeften vanaf het begin in beeld hebt en maak werk van hun begeleiding, is het advies aan het reguliere vo. Om scholen te ondersteunen op dit vlak, nam de ISK Arnhem het initiatief voor de ‘100 dagen schoolcoach’, die vanuit de ISK samen met de ontvangende school nieuwkomersleerlingen in de eerste periode het benodigde extra steuntje in de rug biedt.

“Een dialoog voeren hoeft niet ingewikkeld te zijn, als je een aantal uitgangspunten in de gaten houdt. Een dialoog is alleen niet vanzelfsprekend. Het geeft altijd een zekere spanning, omdat mensen zichzelf wat meer blootgeven dan anders. Die openheid is juist nodig. Je zult als leider daar het voortouw in moeten nemen om te laten zien dat je die openheid belangrijk vindt", aldus Hartger Wassink tijdens een van de bijeenkomsten van het leertraject ‘Leidinggeven in dialoog’.

Een doorlopende leeslijn, een leesmonitor en de inzet van lees- en mediaconsulenten; het zijn belangrijke ingrediënten van het programma ‘Waalwijk Taalrijk’, waarin de gemeente Waalwijk, de bibliotheek, scholen, kinderopvang- en welzijnsorganisaties samenwerken om de taalontwikkeling en het leesplezier van kinderen en jongeren te stimuleren. Alle po- en vo-scholen in Waalwijk doen mee. Els Klerkx, Ank Joosen en Nicolle Sommer vertellen over het programma en de ervaringen. Klerkx is beleidsmedewerker van de gemeente Waalwijk, Joosen is programmacoördinator Educatie bij de Bibliotheek Midden-Brabant en Nicolle Sommer is directeur van de Walewyc mavo in Waalwijk.

In deze aflevering van VO-praat hoor je Mario Kieft, hoofddocent Organisatieontwikkeling en Gedrag in Organisaties aan de Open Universiteit. Hij schetst een alternatief perspectief op organisatieontwikkeling, waarin duidelijk wordt dat formele verandertrajecten vaak niet slagen… en dat dat precies de bedoeling blijkt te zijn.  

In Heerenveen werd in oktober 2023 feestelijk een nieuwe school geopend: KiiM. Een school voor jongeren van 10 tot 18 jaar. De school werkt met heterogene groepen waarin alle onderwijsrichtingen en -jaren samenkomen. Uiteindelijk kiezen leerlingen rond hun 14e voor een onderwijsrichting. Moniek Bergsma, directeur van KiiM, vertelt over hun onderwijsconcept, hoe later selecteren werkt en hoe dit bijdraagt aan het vergroten van kansengelijkheid.

Wanneer anderstalige nieuwkomersleerlingen vanuit een Internationale Schakelklas (ISK) instromen in het reguliere vo, kan er soms twijfel zijn bij scholen: komt het wel goed? “Schuif die twijfel opzij en gebruik hun komst als positieve trigger om verder werk te maken van het taalbeleid”, aldus Lies Alons, directeur Onderwijs van het ITTA (Kennisinstituut voor Taalontwikkeling) in Amsterdam. “Het begeleiden van anderstalige leerlingen bij hun verdere taalverwerving en het investeren in taalontwikkelend lesgeven, levert grote resultaten op. Het kan een impuls geven aan het taalniveau van álle leerlingen in de school. Het is dus heel relevant voor scholen, ook met het oog op de dalende basisvaardigheden, om hier mee aan de slag te gaan.”

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag of je je pensioen opbouwt gedurende onbetaald ouderschapsverlof ?

Toen het Zuiderlicht College in 2017 aan de slag ging met maatwerk en een pilotklas startte, werd dit een succes. Na afloop van de pilot lag de uitdaging voor directeur Olga Onrust en teamleider Sharon Boughanem om de geleerde lessen verder uit te rollen. Hier vertellen ze hoe ze maatwerk langzaam maar zeker in het dna van de school hebben weten te verweven.

De tijdelijke inhuur van docenten stijgt en daar wil de politiek iets mee. Er is een wetsvoorstel in de maak dat de inhuur wil begrenzen. Als bijdrage aan die politieke discussie zet de Algemene Rekenkamer in haar rapport 'Focus op inhuur' de feiten op een rij. Wat leren die feiten en wat kunnen schoolbesturen en de politiek daarvan leren?

“Bepaald is dat leerlingen op hun twaalfde naar het voortgezet onderwijs gaan, maar er zijn best veel kinderen die nog wat langer moeten groeien voordat ze hier klaar voor zijn. Voor dit soort leerlingen hebben wij een brugjaar gecreëerd, een extra jaar voordat ze naar het vo overstappen.” Aan het woord is Bibian Gilissen, teamleider van dit zogenoemde ‘brugjaar Jan Lighart’ op het St-Gregorius College in Utrecht. De school voerde het brugjaar in 2021 in, vanuit de overtuiging dat dit extra jaar – en de uitstel van selectie die het biedt – veel kan betekenen voor bepaalde groepen leerlingen. “Als ze niet eerst bij ons zouden komen, zouden veel van hen niet soepel doorstromen, op een niet passende plek in het vo terechtkomen of zelfs uitvallen.”

De impact van de bestuurder op het leren van de leerlingen is indirect. Die impact wordt groter als bestuurders inzetten op de continue professionele groei van schoolleiders en leraren. Dat gaat beter in een context die daar ook toe verleidt. Succesvolle onderwijssystemen zetten dan ook in op de ontwikkeling van een onderzoekende en samenwerkende cultuur, aldus Dr. Loes van Wessum.

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag waarvoor quit-claim’s worden gebruikt.

Op mijn bureau ligt De Staat van het Onderwijs van de Inspectie van het Onderwijs, ruim 130 pagina’s vol feiten en cijfers. Welk verhaal vertellen deze cijfers? De inspectie zelf vat dat verhaal samen in de kop boven haar eigen persbericht: Grote groep onvoldoende scholen moet leren van scholen waar het goed gaat. Kranten nemen dit beeld over met koppen als ‘Eén op de vijf scholen ondermaats’ (AD). Toch is het mogelijk om met dezelfde cijfers en feiten in de hand een heel ander beeld te schetsen. Daarom mijn alternatieve Staat van het Onderwijs.

Het Van Maerlantlyceum (VML) startte drie jaar terug met formatief leren. Muziekleraar Anne Swinkels pakte dit groots aan. Sinds maart 2023 ontwerpt zij haar lessen volgens enkele principes van de ‘leeruitkomsten-leren-methode’, waarmee ze als VO-expert bij Fontys Academy of the Arts (FAA) werkt. Het ontwerpen van de lessen maakt onderdeel uit van het onderzoek dat ze sinds 2022 doet. Daarnaast onderzoekt ze in hoeverre VML-leraren inmiddels formatief handelen, en hoe goed de methode die bij FAA wordt gehanteerd toepasbaar is in het vo. Hoe pakt ze haar onderzoek aan?

Een van de belangrijkste onderdelen van het VO-congres zijn de workshops. Hieronder kan je de presentaties (terug)zien die we kunnen delen. De presentaties zijn niet voor commercieel gebruik bedoeld.

Het VO-congres 2024 met het thema ‘Generatie Z voor ‘boomers’ vond plaats op de vernieuwde locatie NBC in Nieuwegein met bijna 1000 bezoekers die een combinatie van plenaire sessies en actieve werkvormen volgden. Bekijk de vlog en foto’s hieronder voor een sfeerimpressie.

Vandaag lanceerden de PO-academie en VO-academie, op het VO-congres, een nieuwe versie van het katern ‘Samen leren in netwerken. Leernetwerken voor en door schoolleiders en bestuurders’. Marc Mittelmeyer (bestuursvoorzitter CVO) ontving uit handen van Marijne Tesser (PO-raad) en Eva van Cooten (VO-academie) een exemplaar van het nieuwe katern. De oorspronkelijke publicatie (2015) was vooral een beschrijving van bestaande netwerken met theorie.mIn deze herziening focussen we vooral op de theorie en kennis die we hebben over leernetwerken.

“Mavo, havo, vwo, dat zijn niet meer dan woorden voor leerlingen in groep 8. Het leeft nog niet, ze hebben er nog niet echt een idee bij wat het inhoudt.” Aldus Ronald Smidts, onderwijsdirecteur van het Liemers College (locatie Didam). Deze school kent daarom op de locatie in Didam een tweejarige heterogene brugklas mavo, havo, vwo. “Het belangrijkste voor ons is dat leerlingen in deze twee jaar kunnen uitproberen, ontdekken, beleven, voordat een keuze in onderwijsrichting wordt gemaakt. Alleen door zelf te ervaren, kan je erachter komen wat bij je past, zo is onze overtuiging. Dit maakt een wereld van verschil.”

Hoe kun je variëren in de onderwijstijd van leerlingen? Wat zijn de mogelijkheden binnen de wettelijke regels in de hoeveelheid, verdeling en de vorm van onderwijstijd? In deze brochure lees je welke ruimte er op schoolniveau is om schooleigen keuzes te maken en krijg je tips van andere scholen bij aanpassingen in de onderwijstijd. Vijf verschillende scholen vertellen daarnaast hoe zij de ruimte in de wet benutten.

Elke maand publiceert de VO-academie recensies van een voor schoolleiders en bestuurders interessant boek. In deze boeken staat leiderschap en de ontwikkeling daarvan centraal. Bert Peene (opleider en journalist) schrijft een uitgebreide recensie van desbetreffende boeken. Op deze 'digitale boekenplank' vind je een overzicht van de te recenseren boeken voor de komende maanden.

We kennen allemaal het belang van intrinsieke motivatie en het geven van ruimte en vertrouwen. Maar in de praktijk ontstaan er toch vaak weer regels, systemen en hiërarchieën omdat een leidinggevende de oplossingen voor een team bedenkt. Met (vaak) als gevolg een gevoel van moeten in plaats van willen. Thom Verheggen betoogt in deze nieuwe aflevering van VO-praat dat je als leidinggevende niet altijd het antwoord op alle vragen hoeft te hebben. Het betekent dat je minder fixeert op het produceren van oplossingen en vooral het oplossend vermogen van het team vergroot.

“We zeggen vaak: tussen de 10 en 14 jaar valt er nog een wereld te vinden en te winnen voor veel leerlingen. Met SOOOOL 10-14 willen we hen een brede blik meegeven op wat er allemaal bestaat en kan – qua vakken, richtingen, beroepen – en hen extra ruimte en tijd bieden om hierbinnen zelf op ontdekkingsreis te gaan. Ook is er extra tijd en aandacht voor hun persoonlijke en sociale ontwikkeling. Pas als duidelijk is wat past en als ze er klaar voor zijn, volgt dan de overstap naar het vo.” Aldus Dorien Stals, teamleider van dit onderwijsconcept, een samenwerking tussen de vo-scholen Yuverta en het Dendron College – beiden in Horst – en de Dynamiek Scholengroep (po) in Horst aan de Maas en Venray.

De afgelopen week verschenen er in het dagblad Trouw drie interessante artikelen over de waarde van brede scholengemeenschappen. Dit naar aanleiding van recent onderzoek door SEOR en Oberon. Het onderzoek toont aan dat het huisvesten van meerdere onderwijsrichtingen in één gebouw de segregatie stevig kan verminderen. Bovendien draagt het bij aan kansengelijkheid omdat het voor leerlingen veel gemakkelijker is om van onderwijsrichting te veranderen. In een tijd waarin we ons zorgen maken over de toenemende segregatie en polarisering zou juist de school de plek kunnen zijn waar je niet in je eigen bubbel zit. De in Trouw geciteerde theoloog Erik Borgman noemt het “de school als bouwplaats voor een inclusieve samenleving”.

“Expertise in huis halen op het vlak van NT2 en de verdere ondersteuning van nieuwkomersleerlingen is in deze tijd op vrijwel alle vo-scholen een absolute vereiste.” Saskia Stellingsma (consulent passend onderwijs Samenwerkingsverband VO Groningen Stad) en Linda Vis (docent ISK Groningen), beiden ook werkzaam voor het Expertisecentrum Anderstaligen Groningen (ECAG), zijn hier stellig in. “Het is voor scholen echter niet altijd eenvoudig om deze kennis op te bouwen en vast te houden. Wij kunnen hen tijdelijk op weg helpen. Met als doel dat ze uiteindelijk zelf alle anderstalige leerlingen die de overstap naar hun school maken, goed kunnen begeleiden.”

Samenwerking is geen vanzelfsprekendheid, zélfs niet als je als Internationale Schakelklas (ISK) en samenwerkingsverband van vo-scholen een kantoor deelt en elkaar letterlijk op de gang tegenkomt. Je moet het actief oppakken, aldus Monique Mulder en Anneke Janssen, respectievelijk coördinator zorg & onderwijs en teamleider bij de ISK in Doetinchem, en Léjan ter Steeg, directeur van het SWV Doetinchem. In onderstaand artikel vertellen ze hoe zij deze samenwerking van de grond hebben gekregen en wat dit kan opleveren.

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag onder welke voorwaarden een werknemer kan doorwerken na de AOW-gerechtigde leeftijd?

Het belang van heterogene brugklassen? Marinus Giesing, directeur van @Forum in Leeuwarden, is stellig: “De groei van leerlingen, in brede zin, staat voor ons voorop. Dat vraagt iets van hoe je het onderwijs inricht. Bij ons vertaalde dit zich onder andere uit in het invoeren van heterogene tweejarige brugklassen (mavo-havo en havo-vwo). Leerlingen komen hier met verschillende onderwijsrichtingen en een meer diverse groep klasgenoten in aanraking; we zien dat dit een impuls geeft aan hun motivatie en brede ontwikkeling. En dit helpt hen ook, en geeft hen langer de tijd, om te ontdekken wie ze zijn, waar hun talenten en ambities liggen en welke onderwijsrichting hier het beste bij past.”

Veel vo-scholen hebben of krijgen de komende tijd te maken met de instroom van (meer) nieuwkomersleerlingen; leerlingen die ongeveer twee jaar geleden in relatief grote aantallen naar ons land kwamen – onder meer vanuit Oekraïne of als alleenstaande minderjarige vreemdeling – en nu vanuit de Internationale Schakelklassen (ISK’s) doorstromen. Goede ondersteuning van deze leerlingen blijft ook in het reguliere onderwijs essentieel, benadrukte de Taalunie het afgelopen najaar in een publicatie. Heleen Rijckaert, beleidsadviseur Onderwijs van de Taalunie, licht dit rapport, de gegeven adviezen hierin aan scholen en het belang om hiermee aan de slag te gaan, graag nader toe. “Met goed beleid rond de begeleiding kan de schoolleiding echt mee het verschil maken voor nieuwkomersleerlingen. We zien dat als op dit niveau proactief wordt gehandeld en de juiste keuzes worden gemaakt, de doorstroom en verdere schoolcarrière van leerlingen beter verloopt.”

De VO-raad organiseert voor haar leden de komende maanden in het land een aantal dialoogsessies Beroepsprofiel & Accreditatie. Nadat vorig jaar met de goedkeuring van het beroepsprofiel bestuurder in het funderend onderwijs een eerste stap gezet is naar verdere professionalisering van bestuurders, is het inrichten van een systeem van accreditatie nu de volgende stap.

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag of toestemming nodig is van ouders voor het delen van het onderwijskundig rapport bij de overstap van po naar vo?

Een overzicht van de verschillende podcasts die de VO-raad mogelijk heeft gemaakt.

Hoe kan je als school concreet werk maken van later selecteren, en hoe draagt dit bij aan kansengelijkheid? In deze brochure vinden schoolleiders en -bestuurders achtergrondinformatie en tips. Ook delen vijf scholen hoe en waarom zij aan de slag zijn gegaan met later selecteren.

In de reeks VO-praat vertellen bevlogen sprekers in maximaal tien minuten hun verhaal. Telkens met een andere insteek, maar altijd over een onderwerp dat relevant is voor de onderwijssector. In deze aflevering spreken Rens van Loon (emeritus hoogleraar aan Tilburg University) en Jindra Kessener (docent en expert bij TIAS en NVTZ) over dialogisch leiderschap in het onderwijs. Hoe vergroot je flexibiliteit in perspectief?

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag wanneer het toegestaan is een vrijwilligersovereenkomst te sluiten met een persoon.