Onderwijs aan nieuwkomers

Gemiddeld krijgen nieuwkomersleerlingen eerst twee jaar les in een Internationale Schakelklas (ISK). Scholen met een dergelijke ISK kunnen voor ondersteuning terecht bij LOWAN. Op de website van LOWAN vind je informatie, bijeenkomsten en scholingsaanbod en ondersteunende materialen en publicaties rond het organiseren en vormgeven van goed onderwijs aan nieuwkomersleerlingen.

Tijdelijke nieuwkomersvoorzieningen

Na aanname door de Tweede en Eerste Kamer is in oktober 2023 een wet in werking getreden die zogenoemde tijdelijke nieuwkomersvoorzieningen (TNV’s) mogelijk maakt. In een dergelijke tijdelijke nieuwkomersvoorziening heeft een schoolbestuur ruimte om af te wijken van bestaande regels over het onderwijspersoneel, de onderwijsinhoud en onderwijstijd. Zo wordt het toegestaan om minder onderwijstijd te bieden, tot wel de helft van reguliere programma. Dit moet bijdragen aan het verkorten en hopelijk wegwerken van de wachtlijsten die er momenteel voor nieuwkomersleerlingen zijn voordat ze in een ISK kunnen starten.   

Een ander onderdeel van de wet is een verplichting voor schoolbesturen en gemeentebesturen om jaarlijks afspraken te maken over een dekkend onderwijsaanbod in de regio. Ook krijgt de minister de mogelijkheid om de gemeente de plicht te geven om een schoolbestuur aan te wijzen dat die plekken moet creëren, de zogenoemde ‘doorzettingsmacht’. 

Zie voor meer informatie over de nieuwe wet en hoe je hier als schoolbestuur uitvoering aan kan geven: 

Bekostiging

Scholen ontvangen (extra) geld voor nieuwkomersleerlingen die korter dan twee jaar in Nederland zijn. Omdat de aantallen nieuwkomersleerlingen op een school door het jaar heen flink kunnen fluctueren, kent de nieuwkomersregeling vier peildata: 1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober. De leerlingen moeten: 

• ingeschreven staan als daadwerkelijk schoolgaand;
• vreemdeling zijn volgens de Vreemdelingenwet 2000 (art. 1);
• geen internationaal georiënteerd voortgezet onderwijs of Europees secundair onderwijs volgen.
  ​

Bekostiging nieuwkomers categorie 1 en 2 kalenderjaar 2023

De bedragen voor de nieuwkomersbekostiging VO voor 2023 en 2024 zijn in juni 2023 extra verhoogd. Dit komt door de kabinetsbijdrage voor loon- en prijsontwikkeling (inflatie). De verhoging heeft betrekking op het hele kalenderjaar. Voor 2023 worden de bedragen herrekend en het aanvullende deel wordt alsnog uitgekeerd.

• Voor nieuwkomers die bij de school zijn ingeschreven en na 1 oktober 2021 in Nederland zijn gekomen is de bijdrage verhoogd van 3.167,20 naar 3.375,72 euro per kwartaal per nieuwkomer. Dit betreft categorie 1-nieuwkomers.
• Voor nieuwkomers die voor 1 oktober 2021 al in Nederland waren (en dus op de 1 oktober-telling 2022 één tot twee jaar in Nederland zijn), ontvangt de school circa 8.000 euro per jaar aan reguliere bekostiging. Daarnaast krijgt de school 1.238,07 euro per nieuwkomer per kwartaal (opgehoogd, was oorspronkelijk 1.170,61 euro), tot het moment dat de leerling twee jaar in Nederland is. Dit gaat over categorie 2-nieuwkomers.
• LOWAN ontwikkelde ook voor 2023 enkele rekenvoorbeelden. 
  ​

Vanaf 1 april 2022 is door de enorme toestroom van vluchtelingen de bewijslast komen te vervallen. Het bevoegd gezag hoeft om die reden geen bewijsstukken meer aan te leveren voor de accountantscontrole. Accountants zijn hiervan op de hoogte gesteld in het onderwijsaccountantsprotocol. Dit is voor kalenderjaar 2023 niet aangepast, dus ook voor de Nieuwkomersbekostiging in 2023 vervalt de bewijslast.

Naast de nieuwkomersbekostiging kunnen scholen voor voorbereidend werk een eenmalige opstartbekostiging van 17.927 euro in 2023 aanvragen bij DUO. Voorwaarde hiervoor is dat ze op de peildatum nieuwkomersbekostiging krijgen voor minimaal tien nieuwkomers. Hierbij is ook een verklaring van de gemeente nodig dat de opstartbekostiging nog niet eerder is ontvangen.

Samenwerking en uitbesteding

Onderwijs aan nieuwkomersleerlingen (het ISK-traject) kan ook (gedeeltelijk) worden uitbesteed aan een andere vo-school of mbo-instelling. Dit kan de doorstroom van leerlingen bevorderen, zeker in het tweede ISK-jaar. Over de financiering van deze trajecten maken beide instellingen onderling afspraken. De andere vo- of mbo-school verzorgt het onderwijs onder verantwoordelijkheid van het vo-schoolbestuur waar de leerling staat ingeschreven. 

Uitgelicht: onderwijsrechten kinderen zonder verblijfsvergunning

Defence for Children heeft voor scholen een overzicht gemaakt van veelgestelde vragen en antwoorden over onderwijsrechten voor kinderen zonder verblijfsvergunning. Hierin vinden scholen bijvoorbeeld informatie over de toelating van deze kinderen op hun school en of ze de leerlingen na hun 18de verjaardag moeten uitschrijven.  

Praktijkvoorbeelden

Hieronder zijn praktijkvoorbeelden te vinden van hoe een aantal ISK’s aan de slag is gegaan met het organiseren en vormgeven van het onderwijs aan nieuwkomersleerlingen. Vanwege de grote instroom van leerlingen uit Oekraïne de afgelopen jaren en de uitdagingen die dit met zich meebracht, ligt de focus in de praktijkvoorbeelden (tijdelijk) hierop.  

Na gemiddeld twee jaar stromen nieuwkomersleerlingen door vanuit het ISK naar (veelal) het reguliere vo en mbo. Voor zowel de ISK's als de vervolgscholen is het belangrijk om - samen - te investeren in deze overgang, zodat leerlingen in de bij hen passende onderwijsrichting terechtkomen en de overstap voor hen ook soepel verloopt. LOWAN biedt ondersteuning op dit vlak. Daarnaast heeft de Taalunie aanbevelingen gedaan om deze doorstroom te verbeteren.

De Taalunie beveelt ook aan vervolgens binnen het reguliere onderwijs langdurig in te zetten op begeleiding en onderwijs op maat voor de nieuwkomersleerlingen, zodat zij hun talenten optimaal verder kunnen ontwikkelen (ondanks dat zij de Nederlandse taal nog aan het leren zijn). Scholen kunnen leerlingen bijvoorbeeld extra taalles bieden of hen de mogelijkheid geven om een aangepast rooster te volgen. Ter ondersteuning ontwikkelde de VO-raad een brochure met tips over maatwerk voor nieuwkomersleerlingen. Ook is een handreiking gepubliceerd over het vormgeven van onderwijs aan nieuwkomersleerlingen en samenwerking hierbij. 

Nederlands als tweede taal

Belangrijk is verder dat docenten in het reguliere onderwijs over voldoende expertise beschikken in het lesgeven van Nederlands als tweede taal (NT2). LOWAN biedt scholingsaanbod en handreikingen. 

Praktijkvoorbeelden

In onderstaande praktijkvoorbeelden vertelt een aantal vo-scholen hoe zij hun onderwijs aan nieuwkomersleerlingen inrichten en werken aan goede doorstroom van ISK naar regulier.