Onderwerp
Schoolontwikkeling
De ontwikkeling van scholen staat nooit stil. Maatschappelijke opgaven vragen om aandacht, inzichten uit onderzoek bereiken het onderwijs en de constante aanwas aan nieuwe, jonge mensen en zij-instromers zorgt voor nieuwe prikkels. Hoe kunnen scholen zich in dit krachtenveld blijven ontwikkelen, op een manier die bij hen past en in relatie tot hun omgeving? Besturen en scholen kiezen hun eigen richting en de VO-raad ondersteunt ze daarbij met een breed palet aan activiteiten en instrumenten.
Praktijk & ondersteuningProfessionele schoolorganisatie
Een belangrijke voorwaarde voor een sterke schoolontwikkeling is dat dit plaatsvindt binnen een professionele schoolorganisatie. In een onderzoek voor de VO-raad heeft de Universiteit Utrecht dit begrip verdiept. De professionele schoolorganisatie is een richting, een manier van denken en handelen om als schoolorganisatie wendbaar, lenig en weerbaar te worden en te blijven en zo te zorgen voor toekomstbestendig onderwijs. De eigen visie van een bestuur en school is altijd het uitgangspunt. Van daaruit kan een school gaan bouwen aan haar ontwikkeling.
Professionele leercultuur
Verwant aan het begrip professionele schoolorganisatie is het concept van de professionele leercultuur. De professionele leercultuur bestaat, zoals beschreven in het onderzoek van de Universiteit Utrecht, uit drie kenmerken:
- Het samenwerken van leraren; het samenwerken en afstemmen van werkzaamheden van alle betrokkenen in een schoolorganisatie waaronder leraren, onderwijsondersteunende medewerkers en leidinggevenden.
- Het leren van en met elkaar; het leren binnen teams, het leren van teams van elkaar; en het leren van andere scholen binnen en buiten de eigen scholengemeenschap.
- Een onderzoekende houding van alle betrokkenen, gedreven door nieuwsgierigheid, inspiratie en de drang om onderwijs te verbeteren.
Kennisgedreven werken
De VO-raad heeft in haar koers vastgelegd dat zij besturen en scholen stimuleert om op een kennisgedreven manier te werken. Het ontwikkelen, delen en benutten van kennis in de eigen organisatie zorgt ervoor dat organisaties kennisgedreven beslissingen kunnen nemen en daarmee hun schoolontwikkeling kunnen onderbouwen.
Aan de slag met schoolontwikkeling
Voortgezet Leren
Besturen en scholen die aan de slag willen met hun schoolontwikkeling kunnen bij de VO-raad terecht voor activiteiten, modellen en instrumenten. Zo biedt het programma Voortgezet Leren van de VO-raad meerdere hulpmiddelen om zelf op school aan de slag te gaan met schoolontwikkeling: praktijkvoorbeelden, bijeenkomsten zoals inspiratiesessies en workshops en allerlei praktische tools.
Bekijk bijvoorbeeld de 'Aanpak Schoolontwikkeling’. Hierin wordt een ontwikkeling in de school voorgesteld als cyclisch en continu proces waarbij je verschillende fasen doorloopt. De toolkit maakt die fasen inzichtelijk en geeft bij elke stap hulpvragen, praktijkvoorbeelden en instrumenten, zoals het Stappenplan Projectplanning en het Stappenplan Visiesessie. Een overzicht van alle instrumenten voor schoolontwikkeling vind je hier.
Liever op een door jou gekozen moment inspiratie opdoen? Luister naar de podcastserie Leidinggeven aan schoolontwikkeling van Voortgezet Leren. In deze serie gaat gespreksleider en oud-schoolleider Jeroen van Grunsven in gesprek met schoolleiders, onderzoekers en onderwijsontwikkelaars over leiderschapsvraagstukken op het gebied van schoolontwikkeling.
Innovatie en onderzoek
Het Programma innovatie en onderzoek van de VO-raad faciliteert besturen en scholen die op een innoverende manier willen werken.
VO-academie
De VO-academie biedt diverse bijeenkomsten, leertrajecten en publicaties aan die schoolleiders en bestuurders helpen om het kennisgedreven werken op school te stimuleren, evenals handvatten om het eigen kennisgedreven leiderschap te versterken.
Inspiratie en informatie
Naast ons eigen programma Voortgezet leren zijn er meer bronnen voor ondersteuning, zoals Voion of het Platform Samen Opleiden & Professionaliseren. Interessant is de scan Onderzoekscultuur in de school, te vinden in de kennisbank van genoemd platform. De scan is bedoeld voor scholen die onderzoek in de school willen benutten om zich te ontwikkelen als professionele leergemeenschap. Het is een zelfevaluatie-instrument: scholen kunnen het zelfstandig gebruiken om de eigen positie te bepalen en acties voor verdere schoolontwikkeling te ondernemen.
Op het platform Samen Onderzoeken vind je een leeromgeving waar scholen op een onderzoekende manier (evidence informed) kunnen werken aan onderwijsontwikkeling. De leeromgeving onderscheidt drie dimensies voor duurzame schoolontwikkeling: onderzoeksmatig werken, kennis benutten en de samenwerkingscultuur versterken.
Van Voion komt onder andere de gespreksleidraad ‘Anders organiseren in het voortgezet onderwijs’ en het bijbehorend onderzoeksrapport Anders organiseren? Teamwork!
De scan Onderzoekscultuur in de school is bedoeld voor scholen die onderzoek in de school willen benutten om zich te ontwikkelen als professionele leergemeenschap. Het is een zelfevaluatie-instrument: scholen kunnen dit instrument zelfstandig gebruiken om de eigen positie te bepalen en acties voor verdere schoolontwikkeling te ondernemen.
Deze leeromgeving ondersteunt scholen – po, vo en mbo – om op een onderzoekende manier te werken aan onderwijsontwikkeling.
Steeds meer scholen besluiten hun onderwijs anders te organiseren. De ‘Gespreksleidraad anders organiseren in het vo’ van Voion biedt scholen handvatten bij het doorlopen van het proces om dit te realiseren.
Praktijkvoorbeelden
Het onderwijs van ALASCA, de Amsterdam Liberal Arts and Sciences Academie, is er helemaal op gericht dat leerlingen straks vloeiend de stap naar het hoger onderwijs kunnen zetten.
Het Van Maerlantlyceum startte drie jaar terug met formatief leren. Muziekleraar Anne Swinkels pakte dit groots aan en ontwerpt haar lessen volgens enkele principes van de ‘leeruitkomsten-leren-methode'.
Conrector en leraar Katja Abbink en leraar Mieke Nijbroek van het VCL in Den Haag maakten sinds schooljaar 2023/2024 stappen op het gebied van formatief handelen als een ontdekkingstocht naar een onderwijsverbetering.
Minder onderwijstijd kan meer ontwikkeltijd voor leraren opleveren. Dat biedt ruimte om samen te werken aan betere onderwijskwaliteit. Maar dat gaat niet vanzelf.
Op het Martinuscollege hebben leraren een Interne Academie opgezet. Hierbij verzorgen leraren scholing voor andere leraren, gebaseerd op onderzoek en literatuur. Een lerende cultuur vóór en dóór leraren dus.
Op het Augustinianum in Eindhoven werken ze met een datateam dat gedegen onderzoek doet naar de oorzaak van een dilemma voordat ze actie ondernemen. Met als resultaat: een doeltreffende schoolontwikkeling.
Een intensiever mentoraat is één van de resultaten van het nieuwe visitatieproject van onderwijsgroep Fricolore. Hoe pakken ze de visitaties aan en wat is de meerwaarde van visitaties binnen samenwerkingsverbanden?
Een ingrijpende onderwijsverandering doorvoeren zonder een lang ontwikkeltraject vooraf? Het Rotterdamse Emmauscollege voerde na 6 maanden voorbereiden een compleet nieuw rooster in, ínclusief keuzeuren.
Het Globe College zette het spel ‘We own the School’ in om een herkenbare identiteit en professionele cultuur ontwikkelen. Dit moet bijdragen aan een kansrijke schoolloopbaan voor alle leerlingen.
Waarom maak je een SWOT-analyse? Waar helpt het je bij? Volgens projectleider onderwijsinnovatie Zehra Kaya van Het Rhedens Dieren biedt het een heleboel inzichten en handvatten voor schoolontwikkeling.
Waarom gebruik je het Stappenplan Projectplanning? En wat levert het op? Het Echten College vertelt hoe zij het stappenplan hebben gebruikt en wat zij eraan hebben gehad.
Hoe zorg je ervoor dat het leiderschap gespreid blijft als de school en het lerarenteam groeien? Met achttien nieuwe collega’s zijn ze op ALASCA op zoek naar de juiste aanpak.
Lees hoe een gestructureerd proces helpt bij de uitvoering van het nieuwe schoolplan.
Het Amstelveense Keizer Karel College vertelt hoe ze het gehele team betrokken kregen bij het schoolplan.
Het Hofstad Lyceum stimuleert de lerende cultuur binnen de school door middel van een boekbespreking.
De eerste stap tot meer formatief handelen was het doel duidelijk maken door middel van storytelling.
Lees hoe vier scholen kennisgedreven werken toepassen.
Het Regius College voert onderwijsvernieuwingen waar het kan 'bottom-up' door.
Het Alkwin Kollege en CSG Calvijn gebruikten het ontwikkelplan om tot onderwijsvernieuwing te komen.
Collegiale visitatie zorgt ervoor dat teamleider Ruud Urbach het beste uit zijn lerarenteam haalt.