*

Digitale veiligheid is in het onderwijs van cruciaal belang. Leerlingen, ouders en medewerkers vertrouwen ons immers hun gegevens toe. Maar wat is ‘veilig genoeg’? Vereniging OMO heeft een organisatiebrede aanpak voor al haar (ruim zestig) scholen in Noord-Brabant.

De helpdesk van de VO-raad helpt schoolbesturen bij vragen over onderwijs- en werkgeverszaken. Regelmatig geven we op deze site antwoord op een vraag die bij meer scholen speelt. Dit keer antwoord op de vraag of een AOW’er zes maanden moet wachten op doorbreking van de keten van arbeidscontracten?

Bij de ISK Arnhem weten ze uit ervaring: voor nieuwkomersleerlingen die na twee jaar naar een reguliere vo-school doorstromen, is een goede start daar ongelofelijk belangrijk. “In het begin kunnen deze leerlingen bijvoorbeeld lesinhoud nog niet helemaal begrijpen, zich wat verloren voelen en/of verbinding missen”, vertellen Sanne van der Veen (afdelingsleider), Rieneke van het Hoff (ambulant begeleider) en Merlijn Elst (decaan) van deze ISK. “Krijgen ze dan geen ondersteuning, dan staan ze eigenlijk al met 1-0 achter.” Zorg daarom dat je de nieuwkomersleerlingen en hun behoeften vanaf het begin in beeld hebt en maak werk van hun begeleiding, is het advies aan het reguliere vo. Om scholen te ondersteunen op dit vlak, nam de ISK Arnhem het initiatief voor de ‘100 dagen schoolcoach’, die vanuit de ISK samen met de ontvangende school nieuwkomersleerlingen in de eerste periode het benodigde extra steuntje in de rug biedt.

Wanneer anderstalige nieuwkomersleerlingen vanuit een Internationale Schakelklas (ISK) instromen in het reguliere vo, kan er soms twijfel zijn bij scholen: komt het wel goed? “Schuif die twijfel opzij en gebruik hun komst als positieve trigger om verder werk te maken van het taalbeleid”, aldus Lies Alons, directeur Onderwijs van het ITTA (Kennisinstituut voor Taalontwikkeling) in Amsterdam. “Het begeleiden van anderstalige leerlingen bij hun verdere taalverwerving en het investeren in taalontwikkelend lesgeven, levert grote resultaten op. Het kan een impuls geven aan het taalniveau van álle leerlingen in de school. Het is dus heel relevant voor scholen, ook met het oog op de dalende basisvaardigheden, om hier mee aan de slag te gaan.”

Toen het Zuiderlicht College in 2017 aan de slag ging met maatwerk en een pilotklas startte, werd dit een succes. Na afloop van de pilot lag de uitdaging voor directeur Olga Onrust en teamleider Sharon Boughanem om de geleerde lessen verder uit te rollen. Hier vertellen ze hoe ze maatwerk langzaam maar zeker in het dna van de school hebben weten te verweven.

“Bepaald is dat leerlingen op hun twaalfde naar het voortgezet onderwijs gaan, maar er zijn best veel kinderen die nog wat langer moeten groeien voordat ze hier klaar voor zijn. Voor dit soort leerlingen hebben wij een brugjaar gecreëerd, een extra jaar voordat ze naar het vo overstappen.” Aan het woord is Bibian Gilissen, teamleider van dit zogenoemde ‘brugjaar Jan Lighart’ op het St-Gregorius College in Utrecht. De school voerde het brugjaar in 2021 in, vanuit de overtuiging dat dit extra jaar – en de uitstel van selectie die het biedt – veel kan betekenen voor bepaalde groepen leerlingen. “Als ze niet eerst bij ons zouden komen, zouden veel van hen niet soepel doorstromen, op een niet passende plek in het vo terechtkomen of zelfs uitvallen.”

“Mavo, havo, vwo, dat zijn niet meer dan woorden voor leerlingen in groep 8. Het leeft nog niet, ze hebben er nog niet echt een idee bij wat het inhoudt.” Aldus Ronald Smidts, onderwijsdirecteur van het Liemers College (locatie Didam). Deze school kent daarom op de locatie in Didam een tweejarige heterogene brugklas mavo, havo, vwo. “Het belangrijkste voor ons is dat leerlingen in deze twee jaar kunnen uitproberen, ontdekken, beleven, voordat een keuze in onderwijsrichting wordt gemaakt. Alleen door zelf te ervaren, kan je erachter komen wat bij je past, zo is onze overtuiging. Dit maakt een wereld van verschil.”

Het Tabor College d’Ampte biedt twee technische opleidingen met een doorlopende leerroute naar het mbo. Op het rooster staan minder uren voor biologie en wiskunde, en het vak drama ontbreekt. Zo komt meer onderwijstijd vrij voor de technische vakken en daardoor doen de leerlingen al in het derde jaar eindexamen in het beroepsgerichte vak. Doordat ze in het vierde jaar geen technieklessen meer volgen, ontstaat ruimte om één dag per week naar het mbo te gaan én een dag mbo-stage te lopen.

Hoe kun je variëren in de onderwijstijd van leerlingen? Wat zijn de mogelijkheden binnen de wettelijke regels in de hoeveelheid, verdeling en de vorm van onderwijstijd? In deze brochure lees je welke ruimte er op schoolniveau is om schooleigen keuzes te maken en krijg je tips van andere scholen bij aanpassingen in de onderwijstijd. Vijf verschillende scholen vertellen daarnaast hoe zij de ruimte in de wet benutten.

In leerjaar 1 van het nieuwe Metropolis Lyceum geven leraren in teams vakoverstijgend les en bouwen ze het lesprogramma vanuit de leerdoelen op. Ze geven les in negen blokken van drie uur per week en het tiende blok is vrijgemaakt voor ontwikkeltijd voor de leraren. Dit leidt tot meer efficiëntie in onderwijstijd en laat volgens teamleider Anne de Hoop het onderwijsvlammetje branden.

Het onderwijs van ALASCA, de Amsterdam Liberal Arts and Sciences Academie, is er helemaal op gericht dat leerlingen straks vloeiend de stap naar het hoger onderwijs kunnen zetten. Dat is te zien in het lesaanbod én in de toetspraktijk, waar autonomie voor leerlingen een hoofdrol speelt.

“We zeggen vaak: tussen de 10 en 14 jaar valt er nog een wereld te vinden en te winnen voor veel leerlingen. Met SOOOOL 10-14 willen we hen een brede blik meegeven op wat er allemaal bestaat en kan – qua vakken, richtingen, beroepen – en hen extra ruimte en tijd bieden om hierbinnen zelf op ontdekkingsreis te gaan. Ook is er extra tijd en aandacht voor hun persoonlijke en sociale ontwikkeling. Pas als duidelijk is wat past en als ze er klaar voor zijn, volgt dan de overstap naar het vo.” Aldus Dorien Stals, teamleider van dit onderwijsconcept, een samenwerking tussen de vo-scholen Yuverta en het Dendron College – beiden in Horst – en de Dynamiek Scholengroep (po) in Horst aan de Maas en Venray.

“Expertise in huis halen op het vlak van NT2 en de verdere ondersteuning van nieuwkomersleerlingen is in deze tijd op vrijwel alle vo-scholen een absolute vereiste.” Saskia Stellingsma (consulent passend onderwijs Samenwerkingsverband VO Groningen Stad) en Linda Vis (docent ISK Groningen), beiden ook werkzaam voor het Expertisecentrum Anderstaligen Groningen (ECAG), zijn hier stellig in. “Het is voor scholen echter niet altijd eenvoudig om deze kennis op te bouwen en vast te houden. Wij kunnen hen tijdelijk op weg helpen. Met als doel dat ze uiteindelijk zelf alle anderstalige leerlingen die de overstap naar hun school maken, goed kunnen begeleiden.”

Samenwerking is geen vanzelfsprekendheid, zélfs niet als je als Internationale Schakelklas (ISK) en samenwerkingsverband van vo-scholen een kantoor deelt en elkaar letterlijk op de gang tegenkomt. Je moet het actief oppakken, aldus Monique Mulder en Anneke Janssen, respectievelijk coördinator zorg & onderwijs en teamleider bij de ISK in Doetinchem, en Léjan ter Steeg, directeur van het SWV Doetinchem. In onderstaand artikel vertellen ze hoe zij deze samenwerking van de grond hebben gekregen en wat dit kan opleveren.

Het belang van heterogene brugklassen? Marinus Giesing, directeur van @Forum in Leeuwarden, is stellig: “De groei van leerlingen, in brede zin, staat voor ons voorop. Dat vraagt iets van hoe je het onderwijs inricht. Bij ons vertaalde dit zich onder andere uit in het invoeren van heterogene tweejarige brugklassen (mavo-havo en havo-vwo). Leerlingen komen hier met verschillende onderwijsrichtingen en een meer diverse groep klasgenoten in aanraking; we zien dat dit een impuls geeft aan hun motivatie en brede ontwikkeling. En dit helpt hen ook, en geeft hen langer de tijd, om te ontdekken wie ze zijn, waar hun talenten en ambities liggen en welke onderwijsrichting hier het beste bij past.”

Veel vo-scholen hebben of krijgen de komende tijd te maken met de instroom van (meer) nieuwkomersleerlingen; leerlingen die ongeveer twee jaar geleden in relatief grote aantallen naar ons land kwamen – onder meer vanuit Oekraïne of als alleenstaande minderjarige vreemdeling – en nu vanuit de Internationale Schakelklassen (ISK’s) doorstromen. Goede ondersteuning van deze leerlingen blijft ook in het reguliere onderwijs essentieel, benadrukte de Taalunie het afgelopen najaar in een publicatie. Heleen Rijckaert, beleidsadviseur Onderwijs van de Taalunie, licht dit rapport, de gegeven adviezen hierin aan scholen en het belang om hiermee aan de slag te gaan, graag nader toe. “Met goed beleid rond de begeleiding kan de schoolleiding echt mee het verschil maken voor nieuwkomersleerlingen. We zien dat als op dit niveau proactief wordt gehandeld en de juiste keuzes worden gemaakt, de doorstroom en verdere schoolcarrière van leerlingen beter verloopt.”