*

Evaluatie en borging zijn belangrijke onderdelen van onderwijsontwikkeling. Evalueer samen met de betrokkenen en onderzoek of jullie doel is bereikt en wat de genomen stappen tot nu toe hebben opgeleverd. Gaan jullie op dezelfde weg door of kiezen jullie voor een andere vervolgstap?

Op basis van de ontwikkelstrategie kunnen jullie het stappenplan maken. In dit plan formuleren jullie de concrete resultaten die jullie willen bereiken. Welke acties gaan jullie ondernemen om de resultaten te behalen? En hoe verdelen jullie de rollen en verantwoordelijkheden?

Vrijeschool Parkstad ziet het schoolexamen als dé kans om de visie van de school tot uitdrukking te laten komen in de afsluiting van het onderwijs. “Heeft een leerling zich als heel mens ontwikkeld? Dat toets je niet in een centraal examen.”

Hoe een grote onderwijsorganisatie met twintig vmbo-locaties werkt aan de kwaliteit van het examen- en toetsbeleid, vertelt Elise van Vliet, directeur onderwijs en kwaliteit van Wellantcollege en lid van de centrale examencommissie van deze scholenorganisatie. Van Vliet was de afgelopen jaren actief betrokken bij de ontwikkeling van het huidige toetsbeleid voor de vmbo-tak van Wellantcollege, dat ook mbo in huis heeft. “Eenduidigheid en efficiency zijn belangrijk als je op zo veel locaties maatwerk in het onderwijs levert.”

In deze fase bepalen jullie als schoolleiding, vaksectie of werkgroep waar jullie op korte en lange termijn naartoe willen, afgestemd op de onderwijsvisie en context van de school. Wat is de stip op de horizon? Waarom streven jullie daarnaar? En waarom is dat nu relevant?

Om naar de nieuwe situatie toe kunnen bewegen, moeten jullie weten waar jullie nu staan ten opzichte van de ambitie. Dat vraagt om een goede analyse van de beginsituatie. Breng in kaart wat goed gaat en wat beter kan. Welke kansen en bedreigingen zien jullie op weg naar het realiseren van de ambitie?

Tijdens het ontwikkeltraject is het belangrijk dat jullie alert blijven op vorderingen die worden gemaakt en op de betrokkenheid binnen de school. Hebben jullie nog hetzelfde doel voor ogen? En hoe zorgen jullie ervoor dat iedereen binnen de school wordt gefaciliteerd in de ontwikkeling?

In deze fase bepalen jullie de ontwikkelstrategie. Kies voor een strategie die aansluit bij de analyse en die past bij jullie ambitie, de (cultuur van de) organisatie en de betrokkenen. Kiezen jullie bijvoorbeeld een traject met een strakke planning of een meer organisch traject?

Het schoolexamen biedt, anders dan het centraal examen, scholen de ruimte om binnen en naast de voorgeschreven stof in de examenprogramma’s eigen keuzes te maken. Een toenemend aantal scholen gebruikt steeds meer van deze ruimte en doet daarmee recht aan een breed curriculum en/of aan de onderwijsvisie. De wijzigingen in het voormalige Eindexamenbesluit (sinds 1 augustus 2022 opgenomen in de WVO 2020 en het Uitvoeringsbesluit WVO) ondersteunen deze ontwikkeling. Hoe kan zo’n schooleigen invulling eruitzien? Lees hier een greep uit de praktijkvoorbeelden.

Om te kunnen ontwikkelen, is het belangrijk om te weten hoe de context van de school eruit ziet. Hoe zit de organisatie in elkaar? Hoe worden beslissingen genomen? Wat is de cultuur binnen de school? En met welke in- en externe ontwikkelingen moeten jullie rekening houden?

De wijziging van het Eindexamenbesluit VO stelt scholen voor een aantal uitdagingen. Zo moet elke school een examencommissie hebben, die zorgt voor de kwaliteitsborging van de schoolexaminering. Hoe zorg je dat de examencommissie haar werk goed doet en het examenbeleid wordt gedragen en uitgevoerd? Aan het woord: het Christelijk Lyceum Delft, Curio en het Eerste Christelijk Lyceum Haarlem.

Op 14 september liep een leerling de school in met een bijl en een vuurwapen, waar hij mee schoot. Niemand raakte gewond. Het incident kan een school aan het denken zetten: “Hoe goed zijn wij voorbereid op een calamiteit?”.

Een eigen pop-up-store, midden in een winkelstraat: dat is misschien wel het meest aansprekende schooleigen element bij het Van Haestrechtcollege in Kaatsheuvel. Leerlingen bedenken en maken de koopwaar, bepalen de prijzen, bemensen de kassa, houden de inkomsten en uitgaven bij. Na afloop wordt er nauwgezet met hen geëvalueerd. Wat ging goed, wat kon beter? Daar rolt voor ieder een cijfer uit, want het opzetten en runnen van de winkel telt als schoolexamen voor het vak 'Dienstverlening & producten'.

Op Spring High (po/vmbo/havo/vwo) krijgen leerlingen zo lang mogelijk heterogeen les. Daarom kiest de school voor eenjarige PTA’s. Ook dan is een rijke invulling van het schoolexamen mogelijk, stelt schoolleider Camyre de Adelhart Toorop. Als je maar bewuste keuzes maakt.

Een onderwijsassistent die de inhaaltoetsen regelt, minder strenge regels voor herkansingen, een veilige toetsomgeving speciaal voor kwetsbare leerlingen: scholen komen zo goed mogelijk tegemoet aan de steeds veranderende omstandigheden. Het Newmancollege en CSG Liudger Raai proberen om leraren daarbij zoveel mogelijk te ontzien.

De examencommissie van het Eckart College (mavo, havo, vwo) in Eindhoven komt zo nodig bij elkaar, maar is nog niet formeel benoemd. De schoolexamenpraktijk loopt hier desondanks als een trein, vertelt Nicole Donkers, adjunct-directeur van het vwo. Waar is dat aan te danken? Donkers vertelt wat de belangrijkste kenmerken zijn van het beleid en de praktijk rond toetsing op de school.

Deze instrumenten kan je zelf gebruiken op jouw school. Breng bijvoorbeeld het gesprek over eigenaarschap van leren op gang of onderzoek hoe leerlingen en collega’s een ontwikkeling op school ervaren.

Scholen die zelf het afsluitend karakter van het schoolexamen vormgeven, een examencommissie zonder leidinggevenden en een toetscursus voor alle docenten: met die elementen geeft Stichting Carmelcollege een eigen invulling aan de negen actielijnen van de VO-raad voor kwaliteitsborging van de schoolexaminering.

Toetsen voor een cijfer? Leerlingen van het Marcanti College (vmbo/havo) krijgen er pas in het derde leerjaar mee te maken. De school werkt liever met rubrics omdat die veel beter laten zien waar leerlingen staan en wat ze nog te doen hebben. “Bij ons draait het onderwijs om groeikansen en zo hebben we ook de toetsing ingericht”, zegt adjunct-directeur Linda Spierings.

Scholen zijn goed op weg om hun informatiebeveiliging en privacy (IBP) op orde te krijgen, zo blijkt uit recent onderzoek. Toch blijft aandacht nodig om iedereen in de organisatie goed te informeren over de do’s en don’ts op dit gebied. Bijvoorbeeld om snel te handelen als je geconfronteerd wordt met een DDoS-aanval of een datalek.

Op 5 juni 2018 zijn deelnemende scholen aan de pilot Recht op maatwerk in gesprek gegaan met het ministerie van OCW en de Onderwijsinspectie, om samen te verkennen wat het bieden van meer maatwerk vraagt van wet- en regelgeving en toezicht.

Gezonde examenleerlingen die bijvoorbeeld vanwege een quarantaine thuis zitten tijdens een toetsweek: hoe ga je daar als school mee om? Twee scholen lichten toe hoe zij het aanpakken: Het Houtens in Houten neemt veel minder toetsen af en het Eerste Christelijk Lyceum in Haarlem biedt de mogelijkheid om thuis een toets te maken.

Is het (nog) niet haalbaar om met de hele school een eigen invulling te geven aan toetsing en examinering? De vakgroep Engels van vmbo-school Het Rijks in Nijmegen laat zien dat ook een enkel vak verschil kan maken.

Tijdens de lockdown van voorjaar 2020 liet het Rotterdamse Libanon Lyceum leerlingen al thuis toetsen. Dit moest snel worden opgezet en verliep niet helemaal eenvormig. Inmiddels heeft de school een toetsprotocol dat het hele proces van A tot Z beschrijft. Leerlingen die twijfelen of ze in aanmerking komen voor een thuistoets, vinden snel het antwoord in de beslisboom.

Per 1 augustus 2021 zijn er aanpassingen in het Eindexamenbesluit VO van kracht met als doel om de kwaliteit en de kwaliteitsborging van de schoolexaminering te versterken. De aanpassingen vormen het formele sluitstuk van de verbeteringen die de sector via negen actielijnen heeft ondernomen na het examenincident van 2018.  Op deze pagina vindt u voorbeelden van (groepen) scholen die aan de slag zijn gegaan met de aanpassingen.

Op 29 november 2018 vindt in Paushuize in Utrecht de slotbijeenkomst van de pilot ‘Recht op Maatwerk’ plaats. Ruim 50 vertegenwoordigers van de 30 scholen die aan de pilot hebben deelgenomen kijken terug op wat die heeft opgeleverd en zijn unaniem in hun slotconclusie: dit moet een vervolg krijgen.

Blijven zitten vanwege de coronacrisis? Bij Vrijeschool Parkstad hoeft dat niet: leerlingen kunnen versnellen en vertragen per vak. Teamleiders Marcel Notermans en Janine Goebbels leggen uit hoe dat werkt.

De intervisiegroep van examensecretarissen bij Stichting Onderwijs Middel Limburg (SOML) vormde een prachtig klankbord voor de auteurs van het Beleidskader Toetsing en Examinering. De lastigste vraag: wat regel je centraal en wat per school?

Bij het Element, een vmbo-school in Amersfoort, zijn de grote schoolexamens allemaal projectmatig. Elke vakgroep bedenkt een werkstuk, opdracht of presentatie die meetelt voor het schoolexamen. “Zo spreken we ook eens andere talenten van de leerlingen aan.”

Bij De Nieuwste School in Tilburg loopt onderzoekend leren als een rode draad door het onderwijs. Voor havo/vwo-leerlingen met een natuurprofiel komt dit onder meer terug in het schoolexamen nlt. De leerlingen stellen een portfolio samen met bewijzen van hun onderzoeksvaardigheden en voeren daarover een assessmentgesprek.

Wat in 2018 begon met een pilot formatief evalueren op het Emelwerda College, groeide uit tot de ontwikkeling van een feedbackcultuur waar formatief handelen in alle klassen centraal staat. Afdelingsleider Marja Dragt blikt terug én vooruit. De school wil nu onderzoeken of en hoe ze de ondersteunende instrumenten RTTI en OMZA in de bovenbouw kan implementeren.

Het is belangrijk om strategisch personeelsbeleid (HRM) binnen het voortgezet onderwijs op een (nog) hoger plan te brengen. Het kabinet stelt in zowel 2021 als 2022 € 88 miljoen beschikbaar aan schoolbesturen om hun strategisch personeelsbeleid te versterken, aansluitend op hun onderwijskundige koers en passend bij de eigen context. Elk schoolbestuur heeft als opdracht werk te maken van thema 1) de versterking van strategisch personeelsbeleid. Daarnaast kan het bestuur kiezen voor ofwel thema 2) begeleiding startende leraren en/ of begeleiding startende schoolleiders, ofwel thema 3) duurzame inzetbaarheid en loopbaanbeleid. Met onderstaand stappenplan, inclusief achterliggende informatie en tips op de website, geeft de VO-raad schoolbesturen en schoolleiders handvatten om zelf verder vorm te geven aan de afspraken uit het Sectorakkoord.